Ντόναλντ Τραμπ: Μπορεί πράγματι να τελειώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία;

 
Ο «ανορθόδοξος τρόπος» με τον οποίο χειρίζεται κρίσιμες καταστάσεις ο Ρεπουμπλικανός και η οικονομική προσέγγισή του μπορεί να μη φέρουν τα αποτελέσματα που περιμένει - Τα δεδομένα στα πεδία των μαχών και η εμπλοκή τρίτων

Ο 47ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, από τις 20 Ιανουαρίου, όταν και επίσημα θα μπει για μία δεύτερη θητεία στον Λευκό Οίκο θα έχει μπροστά του πολλά, η αλήθεια είναι, ανοιχτά μέτωπα τα οποία απαιτούν πέρα από διαχείριση και ειδικούς χειρισμούς και για τα οποία – κατά την πάγια τακτική του – έχει ήδη δεσμευθεί πως θα τα διευθετήσει μέσα σε ώρες ή ελάχιστες ημέρες. Ο Τραμπ στην προεκλογική του καμπάνια απέναντι στην Κάμαλα Χάρις, η οποία είχε ομολογουμένως εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά, από αυτή που ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος και το επιτελείο του είχαν καταστρώσει με αντίπαλο τον Τζο Μπάιντεν, δεσμεύθηκε πως τα δύο βασικά πολεμικά μέτωπα θα αποτελέσουν παρελθόν.

Αν για την Μέση Ανατολή ο Τραμπ έχει ξεκαθαρίσει και με τις κινήσεις που έχει ήδη ανακοινώσει για την πλήρωση κρίσιμων θέσεων στην Κυβέρνησή του πως το Ισραήλ θα έχει τον απόλυτο έλεγχο και την αδιαπραγμάτευτη προσωπική του στήριξη για τον πόλεμο στην Ουκρανία που είναι σε εξέλιξη σχεδόν τρία χρόνια ο επόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει αποκαλύψει ελάχιστα στοιχεία. Ένα από αυτά είναι πως για τον ίδιο είναι προτεραιότητα και πως ο πόλεμος στα ουκρανικά εδάφη θα τερματιστεί εντός 24 ωρών. Στις επίμονες ερωτήσεις από δημοσιογράφους για το σχέδιό του λακωνικά – παραδόξως – έχει σημειώσει: «δεν μπορώ να σας αποκαλύψω το σχέδιο γιατί αν το κάνω θα χάσω το βασικό πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις».


Το βασικό, αν και όχι μόνο ερώτημα, σήμερα είναι το κατά πόσο είναι εφικτό όχι να τερματιστεί μέσα σε μία ημέρα ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλά γενικά το να τερματιστεί. Τα δεδομένα στην ρωσοουκρανική διένεξη κάθε άλλο από απλά και λίγα είναι. Η εμπλοκή τρίτων, επίσης με άμεσο και έμμεσο τρόπο, έχει δημιουργήσει πλέον ένα νέου τύπου «παραπέτασμα» ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση με το δίπολο ΗΠΑ – Ρωσίας να κάνει ξανά δυναμικά την επανεμφάνισή του όπως στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια στην Ευρώπη. Οι διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα σε Τραμπ και Πούτιν είναι δεδομένα ένα χαρτί που ο Τζο Μπάιντεν δεν είχε ποτέ και μοιραία δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να προδικάσει «λύση» σε ένα ζήτημα που απέχει έτη φωτός από μία απλή φιλική ή διαπροσωπική σχέση…

Τα δεδομένα των πεδίων

Για να έχουμε μία πιο ακριβή εικόνα για το μέγεθος του ζητήματος με τον πόλεμο στην Ουκρανία καλό είναι να έχουμε μία λεπτομερή εικόνα των συνθηκών σήμερα στα πεδία των μαχών. Στα ανατολικά οι δυνάμεις της Ουκρανίας έχουν χάσει το μεγαλύτερο τμήμα της κοιλάδας του Ντονμπάς, έχουν απολέσει από τον πρώτο χρόνο του πολέμου το κομβικό λιμάνι της Μαριούπολη – τη μόνη έξοδο της χώρας στην Αζοφική θάλασσα – και έχουν αποτύχει στον κλείσιμο του δεύτερου έτους του πολέμου να αντεπιτεθούν με τρόπο που θα φέρει πίσω μέρος από το 20% της Ουκρανικής επικράτειας που σήμερα τελεί υπό ρωσικό έλεγχο – αν και όχι απόλυτο. Κέρδος για τους Ουκρανούς η αντίσταση στο πρώτο σφοδρό – αν και τυφλό – κύμα της ρωσικής επίθεσης, η νίκη στη Χερσώνα που εξασφάλισε τουλάχιστον πως το δυτικό τμήμα του Δνείπερου ποταμού θα παραμείνει αποκλειστικά Ουκρανικό αλλά και οι μεγάλη νίκη στην εξαιρετικά κρίσιμη βιομηχανική «καρδιά» της χώρας το Χάρκοβο το οποίο όχι απλά αντιστάθηκε στα αλλεπάλληλα ρωσικά χτυπήματα αλλά αποτέλεσε και τον πυρήνα μέσα στον οποίο δομήθηκε – σχεδιάστηκε και τελικά υλοποιήθηκε το σχέδιο για την ουκρανική εισβολή στην ρωσική επαρχία του Κουρσκ.

Δεδομένα το γεγονός πως οι δυνάμεις του Κιέβου έχουν καταφέρει να διατηρήσουν ανοιχτό και κυρίως Ουκρανικό το μεγάλο λιμάνι της Οδησσού είναι επίσης κέρδος και οικονομικά και στρατιωτικά καθώς από το συγκεκριμένο σημείο έχουν κατά κράτος κερδίσει τη Ρωσία στη θάλασσα. Με την παραπάνω συνοπτική καταγραφή γίνεται εύκολα αντιληπτό πως οι μάχες είναι πολυεπίπεδες – έστω κι αν έχουν μεταλλαχθεί – αλλά ουσιαστικά τα μέτωπα είναι παγιωμένα και δύσκολα μπορεί να υπάρξει επέκταση ή κυριαρχία για κάποια από τις δύο πλευρές – όχι τουλάχιστον σε επίπεδο που να ολοκληρώνει το κοινά εκπεφρασμένο «αφήγημα» περί νίκης.

Τα πολιτικά δεδομένα


Ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να τερματιστεί ρεαλιστικά με τέσσερις τρόπους. Με νίκη της Ρωσίας, με νίκη της Ουκρανίας, μέσω διπλωματίας ή με έναν μεγαλύτερο πόλεμο – ίσως τον Γ Παγκόσμιο που για κάποιους είναι «ταμπού» και για άλλους ρεαλιστικό σενάριο. Είναι γεγονός πως αν κάποιος μπορεί να διαχειριστεί και τις τέσσερις πιθανότητες αυτός είναι ο εκάστοτε Αμερικανός Πρόεδρος. Ήταν επιλογή του Τζο Μπάιντεν μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2021 να προχωρήσει σε διμερείς συζητήσεις στο ουδέτερο έδαφος της Ελβετίας με τον Βλάντιμιρ Πούτιν δίνοντάς του ουσιαστικά «τελεσίγραφο» να μην προχωρήσει σε πολεμική σύρραξη με την Ουκρανία.

Η κίνηση δεν απέδωσε αλλά ο Τζο Μπάιντεν και η δική του Κυβέρνηση δεν έχουν αφήσει το Κίεβο μόνο και έχουν καταφέρει να συσπειρώσουν – παρά τα μεγάλα αντικειμενικά προβλήματα – στον συγκεκριμένο σκοπό όλες τις σημαντικές δυνάμεις της Δύσης.

Η Ουκρανία παρά τη δεδομένα τεράστια θυσία των ανθρώπων της έχει κρατηθεί όρθια και αντιστέκεται στον «δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του κόσμου». Ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκάθαρα έχει διαφορετική στρατηγική από αυτή τόσο του Τζο Μπάιντεν όσο και των Δημοκρατικών. Το δικό του αφήγημα είναι πως δεν πρέπει να υπάρχουν πολεμικές συρράξεις. Ο πόλεμος για το θυμικό και την πολιτική λογική του Τραμπ βλάπτει σοβαρά την οικονομία και αυτό για τον ίδιο είναι από μόνο του κακό. Το πως θα επιχειρήσει να αποτρέψει περαιτέρω κλιμάκωση στα πεδία και πως θα σταματήσει να στηρίζει οικονομικά και στρατιωτικά την Ουκρανία που δεδομένα δεν έχει καμία διάθεση να δώσει ούτε σπιθαμή γης στο τέλος στο Κρεμλίνο θα είναι ένα εξόχως δύσκολο σχήμα. Ο Τραμπ επίσης έχει έναν «ανορθόδοξο» για τους «ορθόδοξους» της διπλωματίας τρόπο να χειρίζεται κρίσιμες διακρατικές καταστάσεις και κρίσεις. Εάν πάρουμε ως δεδομένο τον τρόπο με τον οποίο ήρθε σε επαφή με τον Κιμ Γιονγκ Ουν και την σχέση που ανέπτυξαν οι δυο τους έκτοτε τότε δεν μπορεί να αποκλειστεί ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ να επιχειρήσει ένα αντίστοιχο ταξίδι και στη Μόσχα. Είναι όμως εντελώς διαφορετικές σήμερα οι ισορροπίες και ένα τέτοιο μήνυμα είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσει ετερόκλητες και δύσκολα ελέγξιμες αντιδράσεις. Η Ευρώπη που επίσης διαδραματίζει σημαντικό πολιτικό – διπλωματικό – στρατιωτικό και οικονομικό ρόλο στον πόλεμο της Ουκρανίας θα βρισκόταν για παράδειγμα «μόνη» με το υπόλοιπο ΝΑΤΟ να κοιτούν τον Αμερικανό Πρόεδρο να συνδιαλέγεται με τον Ρώσο Πρόεδρο για ένα ζήτημα το οποίο είναι κομβικής σημασίας και για την δική της ύπαρξη και επόμενη ημέρα. Ο Τραμπ μπορεί να έχει μία «επιχειρηματική – οικονομική» οπτική για όλα τα θέματα – εσωτερικά και εξωτερικά – αλλά γνωρίζει καλά πως οι ισορροπίες είναι κρίσιμες ειδικά εάν στο τέλος της διαδρομής υπηρετούν τον δικό του σκοπό.

Η Ρωσία

Μπορεί ο Ντόναλντ Τραμπ να θέλει να σταματήσει άμεσα τον πόλεμο στην Ουκρανία αλλά είναι δεδομένο πως αυτό δεν μπορεί να συμβεί εάν δεν συναινέσει η Ρωσία που στις 24 Φεβρουαρίου του 2022 εισέβαλλε από πέντε διαφορετικά σημεία στα ουκρανικά εδάφη. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει μέσα σε τρία χρόνια βρεθεί μπροστά σε δυσάρεστες – εξαιρετικά δυσάρεστες ακόμη και ακραία δυσάρεστες εκπλήξεις και έχει επιβιώσει…



ΚλείσιμοΟ Ρώσος Πρόεδρος έχει βρεθεί μπροστά στις μεγαλύτερες κυρώσεις που έχουν ποτέ επιβληθεί σε χώρα, έχει βρεθεί αντιμέτωπος ακόμη και με πραξικόπημα από το δεξί του χέρι και επικεφαλής της Wagner, έχει απολέσει χιλιάδες στρατιώτες στα πεδία, έχει αποτύχει να πάρει μέσα σε τρεις ημέρες το Κίεβο και το «κεφάλι» του Ζελένσκι αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα υπαναχωρήσει μπροστά στο «φιλικό» χτύπημα στην πλάτη από τον Ντόναλντ Τραμπ.

Είναι ξεκάθαρο επίσης πως η Ρωσία για να συζητήσει ο,τιδήποτε αναφορικά με το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία θα ζητήσει απτές εγγυήσεις αν όχι νίκης κάτι που να μοιάζει με νίκη και αυτό δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από το να κρατήσει τα εδάφη που έχει ήδη καταλάβει και αποτελούν περίπου το 20% της Ουκρανικής επικράτειας και επιπλέον να υπάρξει ξεκάθαρη αναγνώριση και της ρωσικής κυριότητας της χερσονήσου της Κριμαίας την οποία η Ρωσία κατέχει από το 2014. Στο παραπάνω «πακέτο» δεδομένων αξιώσεων η Ρωσία θα απαιτήσει γραπτή δέσμευση πως η Ουκρανία δεν πρόκειται να γίνει το πιο όμορο στη Ρωσία μέλος του ΝΑΤΟ και πως θα υπάρξει μερικώς αφοπλισμός της. Τα παραπάνω δεν είναι εικασίες αλλά δεδομένα που το Κρεμλίνο έχει θέσει ανοιχτά στο τραπέζι για να καθίσει ο Πούτιν απέναντι από τον Ζελέσνκι… Το επιτελείο Τραμπ δεδομένα θα έχει την δική του πρόταση μόνο που πολύ δύσκολα αυτό το ζήτημα θα επιλυθεί μέσα σε 24 ώρες…

Η Ουκρανία

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει γραπτώς θέσει υπόψη των συμμάχων του και προσωπικά του ίδιου του Προέδρου Τραμπ κατά την τελευταία τους συνάντηση στις ΗΠΑ το λεγόμενο «σχέδιο νίκης» της Ουκρανίας. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει επίσης επίσημα ήδη μιλήσει με τον Ουκρανό Πρόεδρο και παρά τις έντονες «φωνές» ακόμη και από την ίδια του την οικογένεια ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται πως έχει το μεγαλύτερο μέρος της εικόνας των Ουκρανών. Δύσκολα δεν θα συνεχίσει να στηρίζει έστω και με διαφορετικό «κανάλι» τις ουκρανικές οικονομικές και στρατιωτικές ανάγκες και η δική του Κυβέρνηση, μέχρι τουλάχιστον να βρεθεί μπροστά στο αδιέξοδο και την αδιαλλαξία μίας εκ των δύο πλευρών.



Για τον Τραμπ το δυναμικό χαρτί στα χέρια του Ζελένσκι είναι η μικρή αλλά κομβικής σημασίας έκταση που οι Ουκρανοί έχουν υπό τον έλεγχό τους από τον περασμένο Αύγουστο στην επαρχία του Κουρσκ. Ο Τραμπ φαίνεται να πιστεύει πως αυτά τα 1300 τετραγωνικά χιλιόμετρα μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Οι Ρώσοι δεν φαίνεται να ασπάζονται ανοιχτά αυτή την άποψη και δεν θα ζητήσουν τίποτε λιγότερο από την αποχώρηση των Ρώσων. Ο Τραμπ έχει δει ένα κενό – έστω και οριακό – ανάμεσα σε Κίεβο και Μόσχα και πιστεύει πως διαθέτει τα εργαλεία για να το αξιοποιήσει. Ίσως οι πιθανότητες να μην είναι με το μέρος του αλλά έχει αποδειχθεί και στο παρελθόν πως ακόμη και όταν ηττάται το κάνει με τον δικό του τρόπο. Το Κίεβο θα απαιτήσει δεδομένα την αποχώρηση από την κοιλάδα του Ντονμπάς και την Μαριούπολη ενώ θα βάλει στο τραπέζι και την Κριμαία. Ο Ζελένσκι θα επιμείνει πως ΝΑΤΟ και ΕΕ είναι μονόδρομος ασφάλειας για την Ουκρανία και δεν αποκλείεται να μιλήσει την γλώσσα των «αποδοτικών επενδύσεων» με τον Τραμπ.

Τα «ανοίγματα» της Αμερικανικής οικονομίας και τα προβλήματα της Ευρώπης

Για τον Τραμπ κάθε πόλεμος στον οποίο εμπλέκονται οι ΗΠΑ είναι απώλεια – άμεση και έμμεση- χρημάτων. Το ίδιο συμβαίνει και με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Για τον Τραμπ τα περισσότερα από 175 δισεκατομμύρια δολάρια που έχει δώσει η Ουάσιγκτον συνολικά στο Κίεβο είναι χαμένες επενδύσεις. Ο Τραμπ γνωρίζει καλά πως θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία απλά ίσως να επιχειρήσει να μετατρέψει αυτή την στήριξη σε κάτι που στο τέλος θα παράξει και για τις ΗΠΑ. Είναι αδύνατο να βρεθεί σήμερα τρόπος να πάρει πίσω ο Λευκός Οίκος αυτό το κεφάλαιο και τα οπλικά συστήματα από μία χώρα που ρεαλιστικά κινείται στα όρια της εξαθλίωσης. Είναι δύσκολο επίσης ο Ντόναλντ Τραμπ ακόμη κι αν το δηλώσει ευθέως να επιλέξει να «στραγγαλίσει» τους Ουκρανούς σταματώντας την αποστολή όπλων. Αυτό που ίσως να έχει στο μυαλό του είναι να σταματήσει να τους στηρίζει τόσο ενεργά ο ίδιος και όχι αντίστοιχα η Ευρώπη.

Για τον Τραμπ δεδομένα η Γερμανία και η Γαλλία θα πρέπει να μοιραστούν μαζί με την Μεγάλη Βρετανία αναλογικότερα τις ανάγκες της Ουκρανίας. Σήμερα οι ΗΠΑ συγκριτικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν δώσει τριπλάσια ενίσχυση στο Κίεβο κι αυτό είναι όπως λένε και οι Αμερικανοί «no go situation» για τον επιχειρηματικής οπτικής Πρόεδρο της χώρας. Δεν αποκλείεται ο Τραμπ να απειλήσει την Ένωση με τον ίδιο τρόπο που έπραξε με τα μέλη του ΝΑΤΟ και το ποσοστό της συνδρομής τους στην Βορειοατλαντική συμμαχία. Ο ίδιος ανοιχτά έχει δηλώσει πως αν δεν του αρέσει μία φορά η συνδρομή σε οργανισμούς με «θολό» - κατά τον ίδιο πλαίσιο – δεν του αρέσει 10 να τον θεωρούν ως την αγελάδα από την οποία όλη θα πάρουν γάλα χωρίς να πληρώσουν… Διπλωματικά μπορεί τελικά ο Τραμπ να μην καταφέρει να επιλύσει το Ουκρανικό αλλά δεδομένα θα καταφέρει να επιμοιράσει – να πετάξει από πάνω του – τις περισσότερες από τις οικονομικές κυρίως ευθύνες. Η Ευρώπη, όντας ήδη σε δεινή θέση ήδη με την Γερμανία να καταγράφει διαρκώς μείωση του ΑΕΠ της χωρίς και το ρωσικό αέριο και την Γαλλία με δεδομένα πολιτικά – κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα, πρέπει μέσα σε 70 ημέρες να βρει τις κρίσιμες πληροφορίες από τις ΗΠΑ αλλά και την απαιτητή πλέον συναίνεση για να δημιουργήσει ένα κοινό – χωρίς διαρροές τύπου Ουγγαρίας – σχέδιο συμφωνίας με τον Τραμπ και όχι τον Πούτιν. Αν οι απαιτήσεις Τραμπ ξεπεράσουν τα όρια της Ένωσης δεδομένα το πρόβλημα θα ξεφύγει σε βαθμό που δύσκολα θα αντιμετωπίζεται – με δεδομένη και την «πενία» σε πολιτικό προσωπικό που υπάρχει στην δική μας ήπειρο…

Υπάρχει τελικά περίπτωση;

Η εύκολη απάντηση είναι ξεκάθαρα «όχι», αλλά ο Τραμπ δεν είναι ούτε απλώς ούτε και εύκολος στην ανάγνωση (δείτε και τους δημοσκόπους στις ΗΠΑ που από το 2016 δεν τα έχουν καταφέρει ούτε μία φορά). Ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ ξεκάθαρα θα χρησιμοποιήσει τα δικά του κανάλια και πρακτικές, δεν αποκλείεται να έχει και «χαρτιά» στα οποία ούτε η Μόσχα ούτε και το Κίεβο θα έχουν απάντηση. Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι εξόχως δύσκολο να τερματίσει μία τέτοια κρίση – που έχει βαθιά και κυρίως δομικά εθνοτικά χαρακτηριστικά και έχει γεννήσει και βαθύ μίσος ανάλογο της εθνικής συνείδησης που έχει σφυρηλατήσει σε μία χώρα που από το 1986 την αγνοούσε. Αυτό που δεδομένα είναι ικανός να κάνει είναι να μετατρέψει αυτή την κρίση σε ευκαιρία, για τον ίδιο και τα συμφέροντα της χώρας του. Η εκλογή Τραμπ θα πρέπει να έχει – δικαιολογημένα – θορυβήσει ολόκληρο το σύστημα της Ένωσης, σε Βρυξέλλες και Στρασβούργο, όπως και το ΝΑΤΟ καθώς ο 47ος Αμερικανός Πρόεδρος αν δεν πάρει αυτό που θέλει δεν θα διστάσει να δοκιμάσει με τρόπο ακραίο τις αντοχές των συγκεκριμένων θεσμών. Το ζήτημα είναι πως αυτές οι αντοχές δοκιμάζονται ήδη εδώ και αρκετό καιρό και δεν είναι απίθανο να υπάρξουν έντονα διασπαστικές τάσεις.