Το 2023 ήταν η θερμότερη χρονιά στην ιστορία της ανθρωπότητας, με τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη να ξεπερνά τον 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Οι παγετώνες της Ανταρκτικής λιώνουν με ρυθμούς-ρεκόρ, οι ωκεανοί θερμαίνονται ραγδαία και ακραία φαινόμενα, καύσωνες, πλημμύρες, πυρκαγιές κ.λπ. πλήττουν κάθε ήπειρο με τρομακτική συχνότητα. Ηδη από το 2021 η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) είχε προειδοποιήσει ότι πλησιάζουμε σε κλιματικά tipping points, δηλαδή σε σημεία χωρίς επιστροφή.
Η Ελλάδα δυστυχώς δεν είναι απλώς θεατής. Η ανατολική Μεσόγειος συγκαταλέγεται στις περιοχές «hotspots κλιματικής αλλαγής», δηλαδή στις περιοχές που θερμαίνονται ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, και μάλιστα είναι με διαφορά η πιο πυκνοκατοικημένη hotspot περιοχή του κόσμου, καθώς οι υπόλοιπες hotspots περιοχές είναι είτε ακατοίκητες (Αρκτικός, κορυφές οροσειρών, Αμαζόνιος, Σιβηρία) είτε αραιοκατοικημένες (ένα τμήμα του Σαχέλ και τα δυτικά αμερικανομεξικανικά σύνορα).
Συγκεκριμένα, η ανατολική Μεσόγειος
και η Μέση Ανατολή θερμαίνονται με ρυθμό περίπου 0,45°C ανά δεκαετία, σχεδόν διπλάσιο από τον πλανητικό μέσο όρο, ενώ η πρόβλεψη είναι για +5 βαθμούς έως το τέλος του αιώνα. Ειδικά στη νότια Ελλάδα η ερημοποίηση θα προχωρήσει ραγδαία, με δραματική μείωση βροχοπτώσεων, έλλειψη νερού και συχνές δασικές πυρκαγιές. Ακόμη πιο έντονο είναι το φαινόμενο της αύξησης της θερμοκρασίας της θάλασσας, καθώς στην ανατολική Μεσόγειο αυξάνεται με ρυθμό πάνω από 0,6°C ανά δεκαετία, τριπλάσιο από ό,τι ο μέσος όρος στον πλανήτη.
Η κλιματική κρίση απειλεί άμεσα την αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα, με ιδιαίτερα δυσμενείς προβλέψεις για καλλιέργειες υψηλής σημασίας, όπως π.χ. η ελαιοκαλλιέργεια. Ταυτόχρονα, πολλές καλλιέργειες έχουν καταστεί δυσλειτουργικές απαιτώντας τεράστια άρδευση, ενώ εντείνεται και η εξάπλωση νέων φυτοπαθογόνων και εντόμων.
Παράλληλα, η τουριστική βιομηχανία, που αποτελεί βασικό πυλώνα της ελληνικής οικονομίας, βιώνει ήδη τις επιπτώσεις της κλιματικής απορρύθμισης. Το καλοκαίρι του 2024 η Ελλάδα σημείωσε απώλεια περίπου δύο εκατομμυρίων τουριστών οι οποίοι επέλεξαν πιο ψυχρές
Το ερώτημα είναι βαθιά πολιτικό: Θα αξιοποιηθούν οι επιστημονικά τεκμηριωμένες προτάσεις και τα εργαλεία που ήδη υπάρχουν ή θα συνεχιστεί η ανεξέλεγκτη «ανάπτυξη» που αφήνει πίσω της καμένες εκτάσεις, αποψιλωμένες πλαγιές και τσιμέντο;
και ανθεκτικές κλιματικά χώρες των Βαλκανίων, όπως η Αλβανία και η Κροατία, ενώ έρευνες από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Κλιματικής Πολιτικής (ECCP) δείχνουν ότι υπάρχει σαφής τάση μετατόπισης του μαζικού τουρισμού προς πιο εύκρατα κλίματα.
Υπάρχουν βέβαια άμεσες, εφαρμόσιμες και επιστημονικά τεκμηριωμένες λύσεις που μπορούν να υλοποιηθούν ήδη από σήμερα. Τέτοιες είναι η διατήρηση και η επέκταση των αστικών πάρκων, η φύτευση τοπικών δέντρων ανθεκτικών στην ξηρασία, η δημιουργία πράσινων στεγών σε σχολεία, δημόσια κτίρια και συγκροτήματα κατοικιών, καθώς και η εγκατάσταση συστημάτων σκίασης σε πλατείες, πεζόδρομους και στάσεις λεωφορείων.
Παράλληλα, μπορούν να ενσωματωθούν ψυχρά υλικά (π.χ. υψηλής ανακλαστικότητας) σε οδοστρώματα και στέγες για τη μείωση της θερμικής απορρόφησης. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι η αποκατάσταση ρεμάτων και υγροτόπων εντός ή κοντά στον αστικό ιστό ενισχύει τη φυσική ρύθμιση της θερμοκρασίας και της υγρασίας, ενώ η προώθηση της αστικής γεωργίας (π.χ. κοινοτικοί λαχανόκηποι) δημιουργεί πράσινους πνεύμονες και ενδυναμώνει τις τοπικές κοινότητες. Ολα τα παραπάνω μπορούν να μειώσουν τη θερμοκρασία μικροκλίμακας έως και 3-5°C, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής.
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, μέσω της πρωτοβουλίας Climpact, του εθνικού κόμβου για την κλιματική αλλαγή που συντονίζει, διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην επιστημονική τεκμηρίωση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης στην Ελλάδα.
Το Climpact παρέχει δεδομένα, σενάρια και δείκτες ευαλωτότητας για τον σχεδιασμό τοπικών πολιτικών, ενώ παράγει χάρτες επικινδυνότητας για καύσωνες, πυρκαγιές και πλημμύρες, εργαλεία που είναι διαθέσιμα τόσο σε δήμους όσο και σε υπηρεσίες της πολιτείας. Προτείνει συγκεκριμένες κατευθύνσεις για την προσαρμογή τομέων όπως η γεωργία, ο τουρισμός, η υγεία και η πολιτική προστασία, επιμένοντας στην ανάγκη για πρόληψη αντί απλής αντίδρασης. Συνεισφέρει έτσι τα μέγιστα στην Εθνική Στρατηγική Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ), που προβλέπει αναλυτικά σχέδια δράσης για κάθε δήμο.
Ωστόσο το ερώτημα είναι βαθιά πολιτικό: Θα αξιοποιηθούν αυτές οι επιστημονικά τεκμηριωμένες προτάσεις και τα εργαλεία που ήδη υπάρχουν ή θα συνεχιστεί η ανεξέλεγκτη «ανάπτυξη» που αφήνει πίσω της καμένες εκτάσεις, αποψιλωμένες πλαγιές και τσιμέντο; Η επιλογή δεν είναι τεχνικό ζήτημα, είναι ζήτημα προτεραιοτήτων και κοινωνικής βούλησης. Δυστυχώς, φαίνεται ότι χωρίς ριζική αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος.
Οσο η οικονομία καθοδηγείται από το κέρδος, θα επιλέγει την «επένδυση» έναντι του δάσους, την «αξιοποίηση» αντί της προστασίας, τον fast-track τουρισμό αντί της βιωσιμότητας. Οι άμεσες λύσεις είναι μεν απαραίτητες, αλλά δεν επαρκούν. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια κοινωνία που θα λειτουργεί με κριτήριο τις ανθρώπινες ανάγκες, όχι την κερδοφορία των λίγων.
Μάνος Σαριδάκης Διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Αστρονομίας Αστροφυστικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεσκόπησης Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών
Documentinews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου