Η «βόμβα» του Περσικού στην διεθνή οικονομία έχει μπει και το τεράστιο γεωπολιτικό «σκάκι» σε βάρος εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, έχει ήδη περάσει σε επικίνδυνη φάση.
Δεν χρειάζεται να πυροδοτηθεί η «βόμβα» όπως νομίζουν πολλοί με το εμπάργκο των Δυτικών ή χειρότερα, με ένα αποκλεισμό των στενών του Ορμούζ από το Ιράν. Φθάνει μόνον που η «βόμβα» είναι εκεί, για να προκληθούν επιπτώσεις τεράστιας σημασίας.
Ειδικά για την Ελλάδα, το εμπάργκο και μόνον εκτιμάται ότι μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό, αν και οι άνθρωποι της αγοράς επιχειρούν να υποβαθμίσουν τις συνέπειες. Αντικρουόμενα στοιχεία για το ποσοστό της εξάρτησης δημοσιεύονται στον Τύπο, αλλά είναι κοινό μυστικό, ότι η χώρα και ειδικά τα ΕΛΠΕ, έχουν εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό ήδη από πέρσι, από τις εισαγωγές πετρελαίου από το Ιράν.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ξένων αναλυτών, τον Δεκέμβριο του 2011, η μέση ελληνική κατανάλωση που φθάνει τα 350.000- 400.000 βαρέλια αργού ημερησίως, καλυπτόταν μέχρι και για τα 300.000 βαρέλια από ιρανικό πετρέλαιο.
Το Ιράν είναι το μόνον το οποίο προμηθεύει τη χώρα με πετρέλαιο χωρίς απαίτηση για προκαταβολές και βαριές εγγυήσεις που απαιτούν για κάθε συναλλαγή άλλοι ξένοι, λόγω της οικονομικής κρίσης που πλήττει την Ελλάδα. Μόνον οι Ιρανοί δίνουν πίστωση.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το 70% της τροφοδοσίας στην ελληνική αγορά καλύπτεται από τα ΕΛΠΕ. Η Motor Oil καλύπτει το υπόλοιπο, αλλά ποσοστό επίσης 70% της παραγωγής της Motor Oil, εξάγεται εκτός Ελλάδος. Σύμφωνα με τα ΕΛΠΕ, το Ιράν είναι σταθερά και παραδοσιακά μεταξύ των προμηθευτών του. Αλλά τα στοιχεία άλλα δείχνουν. Από ποσοστό 42% της παραγωγής που προμήθευε στα ΕΛΠΕ το Ιράν το 2004, το ποσοστό έπεσε σε 6,88% το 2010... Το τελευταίο τρίμηνο, το ιρανικό αργό καλύπτει περίπου το 50% της ελληνικής αγοράς!
Για όλο το 2011 το ποσοστό των προμηθειών των ΕΛΠΕ από το Ιράν εκτιμάται πως έχει ανέβει σημαντικά από 20%-22% σύμφωνα με ελληνικές πηγές, αλλά σύμφωνα με διεθνείς πηγές, το ποσοστό αυτό προέκυψε μετά από εκτόξευση των προμηθειών ειδικά στο τελευταίο τρίμηνο του 2011, όταν το οικονομικό «σφίξιμο» στην ελληνική αγορά είχε ξεπεράσει κάθε όριο.
Ήταν και η περίφημη «δόση» που όλος ο πλανήτης μάθαινε καθημερινά ότι δεν παίρνει ακόμα η Ελλάδα. Οι πιστώσεις κόπηκαν εντελώς λοιπόν. Έτσι ξένοι ειδικοί της πετρελαϊκής αγοράς, εκτιμούν ότι οι προμήθειες από το Ιράν έχουν σχεδόν τριπλασιασθεί στο τελευταίο τρίμηνο και έχουν φθάσει στο 50% του αργού που διοχετεύεται στην ελληνική επικράτεια...
Φαίνεται όμως ότι υπάρχει κι άλλο πρόβλημα στην ελληνική αγορά. Αυτό έχει να κάνει με το ρωσικό πετρέλαιο, λίγο ακριβότερο μεν, αλλά οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν θεωρούνται ακριβώς «θερμές» το τελευταίο διάστημα και οι ελληνικές πετρελαϊκές επιχειρήσεις και τα στελέχη τους, χρειάζεται να επιστρατεύσουν τις προσωπικές καλές σχέσεις τους για να ξεπεράσουν το πρόβλημα που έχει να κάνει πάντα με την απαίτηση ιδιαίτερα ακριβών εγγυήσεων λόγω κρίσης.
Το άλλο ελληνικό πρόβλημα έχει να κάνει με την Τουρκία. Είναι χώρα «κλειδί» στην περιοχή, συνορεύει με το Ιράν στο ευαίσθητο ανατολικό άκρο της και επιπλέον θα μπορούσαν ίσως να χρησιμοποιηθούν και αγωγοί από την Τουρκία, σύμφωνα με διεθνολόγους, για να ξεπερασθεί ένα πρόβλημα μεταφοράς πετρελαίου από την περιοχή, σε περίπτωση που το Ιράν αποκλείσει τα στενά του Ορμούζ στον Περσικό Κόλπο. Ένα ενδεχόμενο που δεν μπορεί να αποκλεισθεί, εξετάζεται στα γεωπολιτικά σενάρια έστω και με λίγες πιθανότητες (γιατί οι Αμερικανοί του Stratsfor λόγου χάρη εκτιμούν πως θα έβλαπτε περισσότερο από όλους το ίδιο το Ιράν), αλλά ως σενάριο είναι αρκετό για να δώσει ώθηση στις τιμές.
Κάτι τέτοιο θα αύξανε την σημασία της Τουρκίας, ωστόσο η διπλωματία της γειτονικής χώρα έχει κινηθεί ακριβώς προς την αντίθετη πλευρά το τελευταίο διάστημα και η περαιτέρω όξυνση των σχέσεων της Δύσης με το Ιράν την έχει (;) φέρει σε δύσκολη θέση. Ή μήπως της έδωσε νέα διαπραγματευτικά όπλα; Η Τουρκία επιπλέον προμηθευόταν σύμφωνα με τα επίσημα διαθέσιμα στοιχεία της IEA στο πρώτο εξάμηνο του 2011, το 51% του αργού, από το Ιράν...
Εμπάργκο; Να η ευκαιρία για κερδοσκοπία...
Οι επαγγελματίες των αγορών γνωρίζουν στην πράξη, ότι ένα γεγονός από μόνον του μπορεί να μην έχει σημασία. Εκείνο όμως που έχει κεφαλαιώδη σημασία είναι η επίδρασή του στο κοινό. Τη θεωρία αυτή ανέπτυξε σε πολλά κείμενά του ένας παλιός παίκτης και «γκουρού» των αγορών γνωστός και στην Ελλάδα, ο Αντρέ Κοστολάνι.
Με τις ασκήσεις στον Περσικό και την καταρχήν συμφωνία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για εμπάργκο στις εισαγωγές πετρελαίου από το Ιράν, η διεθνής κοινότητα αναμένει την 30η Ιανουαρίου ώστε να γίνει η επίσημη ανακοίνωση για το εμπάργκο από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων. Αλλά δεν χρειάζεται καν να πυροδοτηθεί η βόμβα, αφού τα πρώτα ανησυχητικά σημεία έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους:
Πρώτον, η τιμή του αμερικανικού αργού πετρελαίου Light Crude, από τα 78 δολάρια στο τέλος του Σεπτέμβρη 2011, έφθασε ήδη στα 104 δολάρια το βαρέλι, με την συμφωνία για εμπάργκο των Ευρωπαίων. Περίπου 30% ακριβότερα, μέσα σε τρεις μήνες. Η τιμή του ευρωπαϊκού αργού αυξήθηκε από 98 δολάρια στο τέλος Σεπτέμβρη 2011, στα 114 δολάρια το βαρέλι. Τώρα οι τιμές βρίσκονται στα 102 και 112 δολάρια το βαρέλι αντίστοιχα.
Είναι σύμπτωση που η άνοδος ξεκίνησε νωρίτερα, από τον Οκτώβρη; Είναι περίεργο που η άνοδος των τιμών ξεκίνησε, ακριβώς όταν αποκαταστάθηκε σημαντικό τμήμα της παραγωγικής δυνατότητας της Λιβύης;;; Υπάρχει, ίσως, κάποια σχέση;
Πέρσι τέτοια εποχή ακριβώς, η τιμή του πετρελαίου ανέβαινε και πάλι, με την «Αραβική Άνοιξη». Η πιθανότητα τότε να κλείσει η διώρυγα του Σουέζ, το άλλο κομβικό σημείο των δρόμων του πετρελαίου μετά τα στενά του Ορμούζ στον Περσικό Κόλπο, είχε προκαλέσει μεγάλη άνοδο της τιμής του.
Άνοδο που πλήρωσε και τότε η ευρωπαϊκή οικονομία, με την άμεση επέκταση της «Άνοιξης» στη Λιβύη, καθώς η Λιβύη προμήθευε κυρίως την Ευρώπη με μεγάλους πελάτες την Ιταλία (κυρίως) και τη Γαλλία. Ως αποτέλεσμα το ευρωπαϊκό αργό Brent έφθασε τα 125 δολάρια το βαρέλι από την αρχή της χρονιάς και ακολούθησε αργότερα το αμερικανικό Crude Oil που ξεπέρασε λίγο αργότερα τα 112 δολάρια το βαρέλι.
Ας σημειωθεί ότι στις 2 Ιανουαρίου άρχισαν οι φορτώσεις αργού στο μεγαλύτερο πετρελαϊκό λιμάνι της Λιβύης, το Es-Sider, όπως ανακοίνωσε ο επικεφαλής της κρατικής λιβυκής εταιρείας πετρελαίου. Αίρεται έτσι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην επιστροφή στα κανονικά εξαγωγικά επίπεδα πετρελαίου που είχε η Λιβύη πριν την έναρξη του εμφυλίου, τον περασμένο Φεβρουάριο.
Η Λιβύη μπορεί να εξάγει ήδη από εκεί 450.000 βαρέλια ημερησίως, ενώ και το λιμάνι του Τομπρούκ εξάγει επίσης. Η παραγωγή αργού έχει ήδη φθάσει στα 1 εκ. βαρέλια και εκτιμάται ότι έως τον Μάρτη του 2012 η πριν τον πόλεμο ποσότητα αργού των 1,6 εκ. βαρελιών ημερησίως θα έχει αποκατασταθεί.
Ωστόσο οι χρηματιστηριακοί παίκτες του πετρελαίου που αγοράζουν και πουλάνε συμβόλαια καθημερινά γνωρίζουν: Ακόμα και ένα βαρέλι αν ζητηθεί από αγοραστές στο τέλος της διαπραγμάτευσης και δεν υπάρχει πρόθυμος πωλητής, η τιμή θα ανέβει. Αρκεί ένα και μόνον βαρέλι για να γίνει αυτό...
Βεβαίως υπάρχει και το Ιράκ. Ουσιαστικά με τον πόλεμο και παρά το γεγονός ότι πέρασαν χρόνια από τον θάνατο του Σαντάμ, το Ιράκ παρέμεινε εκτός αγοράς. Αργά- αργά οι ζημιές αποκαθίστανται και επιστρέφει στην αγορά. Το Ιράκ πούλησε το 2010, πετρέλαιο προς 52,2 δις δολάρια, έναντι 41,3 δις δολαρίων το 2009. Οι εξαγωγές του, έφτασαν τα 689,9 εκ. βαρέλια, δηλαδή 1,89 εκ. βαρέλια την ημέρα, έναντι 695,5 εκ. βαρέλια το 2009...
Η ιρακινή κυβέρνηση επικύρωσε τον Δεκέμβριο έναν προϋπολογισμό για το 2011 στο οποίο προβλέπει έσοδα ύψους 66,7 δις δολαρίων από την πώληση πετρελαίου. Εξάλλου το Ιράκ έχει δηλώσει ότι επιθυμεί να αυξήσει την παραγωγή του σε 10 με 12 εκ βαρέλια την ημέρα έως το 2016. Με άλλα λόγια η παραγωγή του είναι ακόμα στο 1/5 της υπολογιζόμενης δυναμικότητάς του.
Δεύτερο, επικίνδυνο σημάδι είναι ότι το ευρώ έφθασε στο χαμηλότερο σημείο 28 μηνών κάτω και από τα 1,28 δολάρια την περασμένη Παρασκευή. Αυτές τις ισοτιμίες έγραφε το ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2009 και οι παίκτες των αγορών εικάζουν, ότι αν δεν σταματήσει μεταξύ 1,26-1,28 δολάρια το ευρώ, υπάρχει κίνδυνος να κινηθεί προς τα 1,19-1,20 δολάρια που είναι και οι χαμηλότερες τιμές της τελευταίας πενταετίας.
Αλλά ο κίνδυνος να ανεβεί η τιμή του πετρελαίου λόγω Ιράν σε συνδυασμό με την πτώση του ευρώ, αποτελούν εκρηκτικό μείγμα για την Ευρωζώνη και την Ελλάδα. Ως γνωστόν το πετρέλαιο τιμολογείται σε δολάρια και όσο το ευρώ υποχωρεί η επιβάρυνση της Ευρωζώνης είναι μεγαλύτερη, χωρίς να υπολογιστεί ότι έτσι κι αλλιώς οι Ευρωπαίοι πληρώνουν περισσότερα από τους Αμερικανούς, αγοράζοντας το αργό πετρέλαιο Brent που παραμένει περίπου 10 δολάρια το βαρέλι ακριβότερο από το αμερικανικό Light Crude αυτή την περίοδο.
Τρίτο, επικίνδυνο σημάδι είναι η τιμή του χρυσού που είχε υποχωρήσει κάτω από τα 1.525 δολάρια η ουγκιά. Αλλά μέσα σε 4-5 μέρες έφθασε ξανά πάνω από τα 1.600, στα 1.617 δολάρια η ουγκιά. Όλοι γνωρίζουν ότι ο χρυσός συνδέεται με τις κρίσεις και περισσότερο με τις γεωπολιτικές. Σύμφωνα όμως με ιδιαίτερα έμπειρους Έλληνες και ξένους επαγγελματίες η σύνδεση αυτή σχετίζεται από αιώνες με το σενάριο των «πολεμικών δαπανών».
Ειδικότερα υποστηρίζουν, ότι η άνοδος στην τιμή του χρυσού αποτελεί μία αντίδραση από μεγάλους κεφαλαιούχους ή Κεντρικές Τράπεζες, που μπορεί να αγοράζουν, γνωρίζοντας ότι οι πολεμικές δαπάνες ακόμα και για την μεταφορά στόλου ή μεγάλων και μακροχρόνιων ασκήσεων – παραμονής σε μία μακρινή περιοχή, απαιτούν αυξημένο προϋπολογισμό, προκαλούν ελλείμματα και ίσως και τύπωμα χρήματος. Στους ευρωπαϊκούς πολέμους κατά τους περασμένους αιώνες, οι βασιλείς επιδίδονταν στο εξής αγαπημένο σπορ για να βρουν κεφάλαια για τον στρατό τους. Μείωναν την αξία του χρυσού στο νόμισμα. Τώρα, απλώς τυπώνουν χρήμα...
Οι δρόμοι του αργού και η παραγωγή πετρελαίου...
Στη γεωπολιτική σκακιέρα εξίσου σημαντικό με την παραγωγή του πετρελαίου, είναι και η διαδρομή του, μέχρι την κατανάλωση. Αυτό εξηγεί πόσο σημαντική περιοχή του κόσμου είναι τα στενά του Ορμούζ και στη συνέχεια η διώρυγα του Σουέζ. Η ουσία του θέματος είναι: δεν φθάνει μόνον να παράγεις. Πρέπει το πετρέλαιό σου να μπορεί να πηγαίνει μέχρι τον καταναλωτή.
Και εδώ το Ιράν έχει ένα όπλο που όπως αναφέρθηκε παραπάνω, πολλοί λένε πως δεν θα χρησιμοποιήσει. Ήδη όμως απειλεί να το κάνει. Οι γνώστες της περιοχής θυμούνται ότι η Αραβική χερσόνησος, αποτελεί τη νοτιοδυτική πλευρά του Κόλπου και το Ιράν την Βόρεια και Ανατολική πλευρά του.
Από την πλευρά της Αραβικής χερσονήσου ο Κόλπος βρέχει την Σαουδική Αραβία, ενώ στο σημείο των στενών ο κόλπος βρέχει από την Αραβική πλευρά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τμήμα του Ομάν. Το στενότερο σημείο ανάμεσα στις ακτές έχει πλάτος 34 μιλίων. Από εκεί διέρχεται καθημερινά το 20% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου και το 35% των φορτίων που μεταφέρονται με τάνκερ ανά τον κόσμο.
Το μέσο φορτίο αργού καθημερινά, φθάνει τα 15,5 εκ. βαρέλια αργού και υπολογίζεται ότι περίπου 14 τάνκερς κάθε μέρα εξέρχονται από τα στενά για να κατευθυνθούν, κυρίως προς την Ασία ή την Ευρώπη.
Μπαχρέϊν, Κατάρ, Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία και φυσικά το ίδιο το Ιράν διακινούν μέσω των στενών του Ορμούζ μέρος ή το σύνολο της παραγωγή τους, ενώ το Ιράν είναι σημαντικότατο καθώς αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό αργού μεταξύ των χωρών του ΟΠΕΚ, με 2,6 εκ. βαρέλια ημερησίως. Το Ιράν είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον ΟΠΕΚ, μετά τη Σαουδική Αραβία που προηγείται με υπερτριπλάσια νούμερα.
Ειδικά οι χώρες της Ασίας (με την Κίνα που έχει γίνει ήδη ο μεγαλύτερος καταναλωτής πετρελαίου διεθνώς) εξαρτώνται από το Ιράν. Στη Δύση εκτιμούν πως οι ασιατικοί γίγαντες Κίνα και Ινδία θα συνεχίσουν να προμηθεύονται πετρέλαιο από την Τεχεράνη, αλλά προσπαθούν να προσελκύσουν στο δικό τους μπλοκ, χώρες όπως η νότια Κορέα και η Ιαπωνία.
Υπάρχουν οικονομολόγοι που υποθέτουν ότι ήδη οι ΗΠΑ ασκούν με το εμπάργκο τεράστια πίεση στην Κίνα, αφού η τελευταία δεν προθυμοποιείται να μειώσει τον εμπορικό της πόλεμο και να αυξήσει τις ισοτιμίες στο γουάν, παρακολουθώντας την δεκαετή διολίσθηση του δολαρίου. Η Κίνα δεν έχει πρώτες ύλες και ειδικά πετρέλαιο.
Η Κίνα είναι και ο μεγαλύτερος πελάτης του Ιράν, με 543.000 βαρέλια πετρελαίου ημερησίως. Σύμφωνα μ στοιχεία του IEA, του EIA και του Reuters που θα παραθέσουμε, στο πρώτο εξάμηνο του 2011, μετά την Κίνα, ο μεγαλύτερος πελάτης του Ιράν ήταν η άλλη μεγάλη αναπτυσσόμενη οικονομία της Ινδίας με 341.000 βαρέλια ημερησίως, η Ιαπωνία με 251.000 βαρέλια, ενώ η Ιταλία ήταν ο μεγαλύτερος Ευρωπαίος πελάτης του Ιράν, με 249.000 βαρέλια ημερησίως.
Ακολουθούσαν η Νότια Κορέα με 239.000 βαρέλια, η Τουρκία με 217.000 βαρέλια, η Ισπανία με 149.000 βαρέλια, η Ελλάδα με 111.000 βαρέλια (στο πρώτο εξάμηνο του 2011), η Νότιος Αφρική με 98.000 βαρέλια και η Γαλλία με 78.000 βαρέλια. Αυτοί ήταν έως τον Ιούνιο του 2011, οι 10 μεγαλύτεροι πελάτες του Ιράν, το οποίο μάλιστα διαθέτει όπως υπολογίζεται και τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα σε φυσικό αέριο μετά την Ρωσία, τα οποία όμως ουσιαστικά δεν εκμεταλλεύεται.
Όλα αυτά εξηγούν τις αμφιβολίες της Ιταλίας και της Ελλάδας για το εμπάργκο, όπως επίσης και της Ισπανίας. Η Σαουδική Αραβία σύμμαχος των ΗΠΑ, ήδη πρότεινε να αντικαταστήσει στη διεθνή αγορά το έλλειμμα που μπορεί να προκύψει σε αργό πετρέλαιο, λόγω του εμπάργκο, γεγονός που ανεβάζει την πίεση προς το Ιράν, ανεξάρτητα από το ότι ειδικοί της αγοράς, υποστηρίζουν ευθέως πως ακόμη και εάν θέλει η Σαουδική Αραβία, δε μπορεί να αντικαταστήσει το πετρέλαιο. Όχι άμεσα τουλάχιστον.
Έτσι οι Δυτικοί βάζουν στο παιχνίδι και τις αναδυόμενες ενεργειακές δυνάμεις όπως η Λιβύη, το μεταπολεμικό Ιράκ, την Αγκόλα ακόμα και την Γκάνα. Αλλά είναι αμφίβολο αν μπορέσουν να καλύψουν άμεσα έστω, το έλλειμμα παραγωγής από το εμπάργκο και μόνον- χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το εφιαλτικό σενάριο αποκλεισμού των Στενών του Ορμούζ ή χειρότερα ενός πολέμου. Όλα αυτά όταν έλλειμμα σε ένα βαρέλι αρκεί για να ανεβάσει την τιμή και οι κερδοσκόποι είναι ήδη με το «δάκτυλο στη σκανδάλη» για να εξαπολύσουν πόλεμο τιμών...
Τέλος έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μία πληροφορία που δημοσιεύτηκε στο «Βήμα» σύμφωνα με την οποία, οι ελληνικές εισαγωγές πετρελαίου από το Ιράν, συζητήθηκαν και κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζο Μπάϊντεν, στην Αθήνα...
Στην φωτογραφία: Χάρτης Μέσης Ανατολής. Διακρίνονται επάνω τα ανατολικά σύνορα της Τουρκίας με το Ιράν, αριστερά η Ερυθρά Θάλασσα που καταλήγει βόρεια στη Διώρυγα του Σουέζ και δεξιά ο Περσικός Κόλπος με τα στενά που χωρίζουν την Αραβική χερσόνησο με το Ιράν. Και μόνο μια ματιά αρκεί για να γίνει σαφές πόσο σημαντική περιοχή είναι το Ορμούζ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου