Έρευνα, επιμέλεια: Αντώνης Ρηγόπουλος – Απόστολος Κρέτσης
Η φονική κακοκαιρία που έπληξε τα ξημερώματα της Τετάρτης το λεκανοπέδιο Αττικής άφησε πίσω της έναν τραγικό απολογισμό με αρκετούς νεκρούς, πολλούς τραυματίες και ανυπολόγιστες καταστροφές...
Όμως οι εικόνες που κάνουν τον γύρο του κόσμου δεν είναι πρωτοφανείς για την ελληνική πρωτεύουσα. Οι σημερινές πλημμύρες είναι δυστυχώς μια ακόμη καταχώρηση στον μακρύ κατάλογο των καταγεγραμμένων φονικών καταιγίδων που έχουν πλήξει το λεκανοπέδιο.Ο χάρτης των ρεμάτων του λεκανοπεδίου Πηγή: Διακάκης Μιχάλης
Τελευταίο θύμα της κακοκαιρίας μέχρι και το πρωί της Τετάρτης ήταν μια 24χρονη γυναίκα που έχασε τη ζωή της στη μεγάλη καταιγίδα της 22ης Φεβρουαρίου του 2013 στην περιοχή του Χαλανδρίου. Πλέον στον τραγικό κατάλογο έχουν προστεθεί κι άλλοι…
Ας δούμε όμως, ένα προς ένα τα πιο σημαντικά περιστατικά πλημμυρώναπό τότε που ξεκίνησαν οι επίσημες καταγραφές στην Αθήνα.
Από το 1887 έως το 1895 μόνο ένα άτομο έχει καταγραφεί να έχει χάσει τη ζωή του από πλημμύρες.
Ωστόσο στις 14 Νοεμβρίου του 1896, λίγους μόλις μήνες μετά τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες που έγιναν στην Αθήνα, ο Πειραιάς πλήττεται από αυτό που θα έμενε στην ιστορία ως «η πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου». Οι εξήντα δύο νεκροί και οι ανυπολόγιστες καταστροφές προκάλεσαν πολιτική κρίση με τον τότε πρωθυπουργό Θεόδωρο Δηλιγιάννη να δέχεται σφοδρή κριτική και να διεξάγεται έρανος για την στήριξη των πληγέντων. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι ο βασιλιάς Παύλος είχε δώσει 1.500 δρχ. και ο επιχειρηματίας Ανδρέας Συγγρός 2.000 δρχ.
Από το 1925 μέχρι και το 1938 άλλα 27 άτομα θα έχαναν τη ζωή τους στο λεκανοπέδιο.
Στις 6 Νοεμβρίου του 1961 χτυπάει την Αθήνα μια από τις ισχυρότερες καταγεγραμμένες καταιγίδες όλων των εποχών. Σαράντα τρεις νεκροί, 300 τραυματίες και 500 άστεγες οικογένειες ήταν ο τελικός απολογισμός της πλημμύρας που έπληξε γειτονιές πολύ «γνωστές για την πλημμυρική τους επικινδυνότητα ακόμα και σήμερα: Μπουρνάζι, Νέα Λιόσια, Νέα Σφαγεία (ο σημερινός Ταύρος), Θησείο, Άγιοι Ανάργυροι και Ρέντη.
Υπολογίζεται ότι εκείνη την ημέρα πλημμύρισαν 4.000 σπίτια.
Ακόμα και στο κέντρο της Αθήνας πολλοί δρόμοι μετατράπηκαν σε χειμάρρους, όπως η Σίνα, η Ομήρου, η Βουκουρεστίου, η Πατησίων, η Αλεξάνδρας και η Συγγρού.
Η πλημμύρα προκάλεσε πολιτική κρίση στην τότε νεοεκλεγείσα κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Στις 2 Νοεμβρίου του 1977 η Αθήνα και ο Πειραιάς χτυπήθηκαν ανελέητα μια ακόμη σφοδρή καταιγίδα. Η βροχή έπεφτε καταρρακτωδώς για έξι ώρες αφήνοντας πίσω της 37 νεκρούς, ενώ οι κεραυνοί κατέστρεψαν τα κέντρα επικοινωνίας της Αμέσου Δράσεως στον Λυκαβηττό.
Από το 1980 μέχρι το 1991 τη ζωή τους έχασαν εννιά άτομα από μικρότερης έντασης πλημμύρες που προκάλεσαν καταιγίδες στο λεκανοπέδιο.
Στις πλημμύρες του 1994, επτά άτομα έχασαν τη ζωή τους. Ωστόσο, η συγκεκριμένη χρονιά έχει σημαδευτεί από την καταστροφή ενός μεγάλου μέρος του ιστορικού αρχείου που τηρούσε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας στα κεντρικά του γραφεία στον Περισσό, τα οποία πλημμύρισαν από την υπερχείλιση του ποταμού Ποδονίφτη. Στις εικόνες που ακολουθούν φαίνεται το μέγεθος της καταστροφής του ιστορικού αρχείου. Η τιτάνια προσπάθεια αποκατάστασής του συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.
Δείτε τον αναλυτικό κατάλογο των νεκρών από καταιγίδες στο λεκανοπέδιο, όπως τους κατέγραψε ο Δρ. Μιχάλης Διακάκης, ερευνητής στο τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, και ειδικός σε θέματα πλημμυρών, σε σχετική δημοσίευσή του, από το 1887 μέχρι και το 2007.
Πηγή: Διακάκης Μιχάλης
Είναι σαφές ότι το μεγάλο ζήτημα των πλημμυρών ταλανίζει την πρωτεύουσα εδώ και πολλές δεκαετίες. Ποιες είναι όμως πραγματικά οι αιτίες του φαινομένου;
Δύο ειδικοί εξηγούν στο altsantiri.gr τι φταίει
Η πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Παραρτήματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας του ΓΕΩΤ.Ε.Ε, Ευελίνα Κώτση δηλώνει στο altsantiri.gr σχετικά με το θέμα: «Mε βάση τη μέχρι τώρα εμπειρία από πλημμύρες στην Αττική, τα αίτια συνήθως είναι τα ανύπαρκτα έργα ανάσχεσης των πλημμυρών, η μη αποκατάσταση μετά από πυρκαγιές, η άναρχη δόμηση και τα μπαζώματα, το γεγονός ότι δεν υπάρχει σωστή διευθέτηση όλων των χειμάρρων, αλλά και η έλλειψη απαραίτητων μελετών για αντιπλημμυρικά έργα».
Η κ. Κώτση τονίζει ότι μια συστηματική προσπάθεια πρόληψης θα πρέπει να περιλαμβάνει το «σωστό σχεδιασμό, την εκπόνηση μελετών γεωλογικής καταλληλότητας σε υφιστάμενους οικισμούς, την υλοποίηση και τη συντήρηση των απαραίτητων αντιπλημμυρικών έργων», ωστόσο ξεκαθαρίζει ότι αυτά τα μέτρα θα πρέπει να συνοδεύονται από την«προστασία των δασών και των δασικών οικοσυστημάτων, ώστε να μπορούν να επιτελέσουν το σημαντικότατο έργο περιορισμού της επιφανειακής απορροής των υδάτων και της συγκράτησης των εδαφών».Πηγή: Διακάκης Μιχάλης
Από την πλευρά του ο Δρ. Μιχάλης Διακάκης, εξηγεί στο altsantiri.gr ακριβώς το πώς η συγκεκριμένη καταιγίδα κατέληξε να «πνίξει» την περιοχή της Μάνδρας. «Εκεί υπάρχουν ρέματα που ενώνονται πριν την περιοχή της Μάνδρας, έχουν πολύ υψηλές μορφολογικές κλίσεις, που σημαίνει ότι το νερό έχει μεγάλη ενέργεια όταν φτάνει πια στον οικισμό της Μάνδρας και αυτό που έχει συμβεί είναι ότι η διατομή του ρέματος έχει σμικρυνθεί πάρα πολύ λόγω της οικιστικής ανάπτυξης: γέφυρες, δρόμοι κλπ.», σημειώνει ο κ. Διακάκης και συμπληρώνει ότι «σε συνδυασμό με το πολύ νερό που έπεσε, το ρέμα δεν κατάφερε να αποστραγγίσει το νερό που κατέβαινε προς τη θάλασσα και υπερχείλισε στο σημείο που η διατομή του ήταν στενότερη, δηλαδή στην περιοχή της Μάνδρας». Το αντίστοιχο φαινόμενο συνέβη και στην περίπτωση της Νέας Περάμου, σύμφωνα με τον. κ. Διακάκη.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Μιχάλης Διακάκης τονίζει ότι «οι πλημμύρες είναι ένα φυσικό φαινόμενο και ότι οι αιτίες τους δεν θα πρέπει να αποδίδονται αποκλειστικά στην ανθρώπινη παρέμβαση καθώς τα ρέματα θα υπερχειλίζανε από καιρό εις καιρόν εξ’ αιτίας της φυσικής τους διεργασίας». «Αυτό όμως εξ’ αιτίας του ανθρώπου και των παρεμβάσεών του έχει γίνει πιο συχνό», συμπληρώνει, εξηγώντας ότι η λύση είναι «να δοθεί χώρος γύρω από τα ποτάμια ώστε να μπορεί το νερό να κυλίσει ελεύθερα».Τμήματα και φορές υπερχείλισης των ρεμάτων από το 1880 έως το 2010. Πηγή: Διακάκης Μιχάλης
Μιλώντας στο Πρακτορείο 104,9, ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρης Παπανικολάου επιβεβαίωσε τη θέση του κ. Διακάκη για τα αίτια της σημερινής κατάστασης, σημειώνοντας ότι «όποιος περάσει αυτό δρόμο (φύγει από τη Μάνδρα για να πάει βόρεια προς Αγ. Σωτήρα) αν προσπαθήσει – στο στενότερο σημείο μάλιστα -να δει πού είναι το ρέμα που περνούν τα νερά, δεν θα δει πουθενά διέξοδο για το νερό».
«Τρεις με τέσσερις φορές στα τελευταία είκοσι με τριάντα χρόνια στο συγκεκριμένο σημείο στην περιοχή και με πολύ μεγάλη τραγικότητα σήμερα, έχει έρθει το ακραίο γεγονός και τότε ψάχνουμε να δούμε τι γίνεται, ενώ είναι προαναγγελμένο, τα πάντα είναι προκαθορισμένα», συμπληρώνει.
Αριθμός πλημμυρών ανά περιοχή από το 1880 έως το 2010. Πηγή: Διακάκης Μιχάλης
Βασική πηγή: Diakakis, M., An inventory of flood events in Athens, Greece, during the last 130 years. Seasonality and spatial distribution, στο Journal of flood risk management, 2013
Διαδικτυακές πηγές: Meteoclub, Sansimera, Left.gr, Iefimerida
Είναι σαφές ότι το μεγάλο ζήτημα των πλημμυρών ταλανίζει την πρωτεύουσα εδώ και πολλές δεκαετίες. Ποιες είναι όμως πραγματικά οι αιτίες του φαινομένου;
Δύο ειδικοί εξηγούν στο altsantiri.gr τι φταίει
Η πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Παραρτήματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας του ΓΕΩΤ.Ε.Ε, Ευελίνα Κώτση δηλώνει στο altsantiri.gr σχετικά με το θέμα: «Mε βάση τη μέχρι τώρα εμπειρία από πλημμύρες στην Αττική, τα αίτια συνήθως είναι τα ανύπαρκτα έργα ανάσχεσης των πλημμυρών, η μη αποκατάσταση μετά από πυρκαγιές, η άναρχη δόμηση και τα μπαζώματα, το γεγονός ότι δεν υπάρχει σωστή διευθέτηση όλων των χειμάρρων, αλλά και η έλλειψη απαραίτητων μελετών για αντιπλημμυρικά έργα».
Η κ. Κώτση τονίζει ότι μια συστηματική προσπάθεια πρόληψης θα πρέπει να περιλαμβάνει το «σωστό σχεδιασμό, την εκπόνηση μελετών γεωλογικής καταλληλότητας σε υφιστάμενους οικισμούς, την υλοποίηση και τη συντήρηση των απαραίτητων αντιπλημμυρικών έργων», ωστόσο ξεκαθαρίζει ότι αυτά τα μέτρα θα πρέπει να συνοδεύονται από την«προστασία των δασών και των δασικών οικοσυστημάτων, ώστε να μπορούν να επιτελέσουν το σημαντικότατο έργο περιορισμού της επιφανειακής απορροής των υδάτων και της συγκράτησης των εδαφών».Πηγή: Διακάκης Μιχάλης
Από την πλευρά του ο Δρ. Μιχάλης Διακάκης, εξηγεί στο altsantiri.gr ακριβώς το πώς η συγκεκριμένη καταιγίδα κατέληξε να «πνίξει» την περιοχή της Μάνδρας. «Εκεί υπάρχουν ρέματα που ενώνονται πριν την περιοχή της Μάνδρας, έχουν πολύ υψηλές μορφολογικές κλίσεις, που σημαίνει ότι το νερό έχει μεγάλη ενέργεια όταν φτάνει πια στον οικισμό της Μάνδρας και αυτό που έχει συμβεί είναι ότι η διατομή του ρέματος έχει σμικρυνθεί πάρα πολύ λόγω της οικιστικής ανάπτυξης: γέφυρες, δρόμοι κλπ.», σημειώνει ο κ. Διακάκης και συμπληρώνει ότι «σε συνδυασμό με το πολύ νερό που έπεσε, το ρέμα δεν κατάφερε να αποστραγγίσει το νερό που κατέβαινε προς τη θάλασσα και υπερχείλισε στο σημείο που η διατομή του ήταν στενότερη, δηλαδή στην περιοχή της Μάνδρας». Το αντίστοιχο φαινόμενο συνέβη και στην περίπτωση της Νέας Περάμου, σύμφωνα με τον. κ. Διακάκη.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Μιχάλης Διακάκης τονίζει ότι «οι πλημμύρες είναι ένα φυσικό φαινόμενο και ότι οι αιτίες τους δεν θα πρέπει να αποδίδονται αποκλειστικά στην ανθρώπινη παρέμβαση καθώς τα ρέματα θα υπερχειλίζανε από καιρό εις καιρόν εξ’ αιτίας της φυσικής τους διεργασίας». «Αυτό όμως εξ’ αιτίας του ανθρώπου και των παρεμβάσεών του έχει γίνει πιο συχνό», συμπληρώνει, εξηγώντας ότι η λύση είναι «να δοθεί χώρος γύρω από τα ποτάμια ώστε να μπορεί το νερό να κυλίσει ελεύθερα».Τμήματα και φορές υπερχείλισης των ρεμάτων από το 1880 έως το 2010. Πηγή: Διακάκης Μιχάλης
Μιλώντας στο Πρακτορείο 104,9, ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρης Παπανικολάου επιβεβαίωσε τη θέση του κ. Διακάκη για τα αίτια της σημερινής κατάστασης, σημειώνοντας ότι «όποιος περάσει αυτό δρόμο (φύγει από τη Μάνδρα για να πάει βόρεια προς Αγ. Σωτήρα) αν προσπαθήσει – στο στενότερο σημείο μάλιστα -να δει πού είναι το ρέμα που περνούν τα νερά, δεν θα δει πουθενά διέξοδο για το νερό».
«Τρεις με τέσσερις φορές στα τελευταία είκοσι με τριάντα χρόνια στο συγκεκριμένο σημείο στην περιοχή και με πολύ μεγάλη τραγικότητα σήμερα, έχει έρθει το ακραίο γεγονός και τότε ψάχνουμε να δούμε τι γίνεται, ενώ είναι προαναγγελμένο, τα πάντα είναι προκαθορισμένα», συμπληρώνει.
Αριθμός πλημμυρών ανά περιοχή από το 1880 έως το 2010. Πηγή: Διακάκης Μιχάλης
Βασική πηγή: Diakakis, M., An inventory of flood events in Athens, Greece, during the last 130 years. Seasonality and spatial distribution, στο Journal of flood risk management, 2013
Διαδικτυακές πηγές: Meteoclub, Sansimera, Left.gr, Iefimerida
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου