(AP Photo/Burhan Ozbilici)
Επιμέλεια Στέλιος Θεοδώρου
Παρότι ο απερχόμενος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεν εξελέγη στον πρώτο γύρο, προηγείται του βασικού του αντιπάλου, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, με τέσσερις μονάδες, αρκετές για να προσεγγίσει τον δεύτερο γύρο με αυτοπεποίθηση. Μετά τις εκλογές στην κεντρική συνοικία Çankaya, στην Άγκυρα, Δευτέρα 15 Μαΐου η κατάθλιψη μπορούσε να διαβαστεί στα πρόσωπα των υποστηρικτών της αντιπολίτευσης. Το προεκλογικό γραφείο του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), που έσφυζε από ζωή πριν από λίγες ημέρες, εγκατεστημένο στη μεγάλη λεωφόρο Tunali-Hilmi, είναι τώρα πολύ άδειο. Πέρα από την απογοήτευση, ένα ερώτημα επανέρχεται συνεχώς στις συζητήσεις: ενώ δώδεκα δημοσκοπήσεις τον έδιναν να χάνει έναντι του βασικού του αντιπάλου, του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, πώς κατάφερε ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να βγει νικητής στις προεδρικές εκλογές;
Περίπου το 89% των εγγεγραμμένων συμμετείχε στη διπλή ψηφοφορία, προεδρική και βουλευτική, που διεξήχθη την Κυριακή 14/5. Τη Δευτέρα, ο πρόεδρος του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου (YSK), Αχμέτ Γενέρ, ανακοίνωσε τα επίσημα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών. Η καταμέτρηση των 60,7 εκατομμυρίων ψηφοδελτίων στη χώρα ολοκληρώθηκε, ενώ η καταμέτρηση των τελευταίων αποτελεσμάτων των κάλπων που έφτασαν από το εξωτερικό (1,4 εκατομμύρια ψήφοι) επέτρεψε να ανακοινωθούν τα στοιχεία με οριστικό τρόπο. Υπήρξε λοιπόν 49,51% των ψήφων για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, 44,88% για τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και 5,1% υπέρ του αουτσάιντερ Σινάν Ογάν.
Όπως αναφέρει η Le Monde το αποτέλεσμα αυτό δεν αποτελεί σαφή νίκη, αλλά ούτε και ήττα για τον κ. Ερντογάν, έναν ισλαμοσυντηρητικό «αυτοκράτορα» που βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας εδώ και είκοσι χρόνια. Αν και δεν εξελέγη στον πρώτο γύρο, σε αντίθεση με τις προηγούμενες προεδρικές εκλογές -το 2014 και το 2018- ο απερχόμενος αρχηγός του κράτους μπορεί να προσεγγίσει με αυτοπεποίθηση τον δεύτερο γύρο, που έχει προγραμματιστεί για τις 28 Μαΐου. Όχι μόνο έχει ένα προβάδισμα άνω των δύο εκατομμυρίων ψήφων έναντι του αντιπάλου του, αλλά, μετά τις βουλευτικές εκλογές της Κυριακής, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του, το οποίο σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις αγωνιζόταν, διατήρησε τη δύναμή του στο Κοινοβούλιο.
Ο συνασπισμός που σχηματίστηκε από το ΑΚΡ και τους συμμάχους του, ιδίως το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), κέρδισε 322 έδρες από τις 600, έναντι 213 εδρών για την ενωμένη αντιπολίτευση και 63 εδρών για τον συνασπισμό της φιλοκουρδικής αριστεράς.
Παραδόξως, ο κυβερνητικός συνασπισμός προηγείται στις νοτιοανατολικές περιοχές, που επλήγησαν από τον διπλό σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου, ο οποίος επισήμως στοίχισε τη ζωή σε 50.000 ανθρώπους, παρά τις επικρίσεις που ασκήθηκαν στην κυβέρνηση, η οποία κατηγορείται ότι δεν ανταποκρίθηκε και δεν είχε συντονισμό στη διαχείριση της βοήθειας. Οι αρχές αυτές έχουν επίσης επικριθεί για την παραμέληση των αντισεισμικών προτύπων, τη διαφθορά, για να μην αναφερθούμε σε σκάνδαλα όπως η πώληση σκηνών στο δρόμο από την τουρκική Ερυθρά Ημισέληνο (Kizilay), που υποτίθεται ότι θα τις μοίραζε δωρεάν στα θύματα που τις στερούνταν.
Κιλιτσντάρογλου, «ο πιο εύθραυστος υποψήφιος»
Παρά τα παράπονα αυτά, το ΑΚΡ παρουσιάζει καλά αποτελέσματα στις περιοχές καταστροφών. Στην περιοχή του Καχραμανμαρας, η οποία καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό, ο πρόεδρος κέρδισε σε μεγάλο βαθμό με 71,88% των ψήφων, ενώ το ΑΚΡ έλαβε 5 από τις 8 έδρες στο Κοινοβούλιο. Στην περιοχή Hatay, που επίσης καταστράφηκε, έλαβε το 50% των ψήφων και το κόμμα του κατέγραψε πολύ μικρή πτώση, συγκεντρώνοντας 45.000 λιγότερες ψήφους από ό,τι στις βουλευτικές εκλογές του 2018.
Η κακή οικονομική κατάσταση (ο πληθωρισμός στο 44% τον Απρίλιο σε μέσο ετήσιο όρο) δεν τιμώρησε ούτε τον κ. Ερντογάν. «Οι ψηφοφόροι πιστεύουν ότι η οικονομική του πολιτική είναι αποτυχημένη, αλλά δεν βλέπουν επίσης τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως πολιτικό ικανό να την επιλύσει» , αναλύει ο Özer Sencar, διευθυντής του ινστιτούτου δημοσκοπήσεων MetroPOLL, το μόνο που έδωσε, μεταξύ 4 και 7 Μαΐου, αποτελέσματα ίδια με τα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν την Τρίτη.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η αντοχή του εξηγείται κυρίως από την αδυναμία του αντιπάλου του. «Επαναλαμβάνω εδώ και δύο χρόνια ότι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου είναι ο πιο εύθραυστος υποψήφιος που έχει απέναντί του», υπενθυμίζει ο δημοσκόπος. Ο απερχόμενος πρόεδρος, σουνιτικής πίστης, της πλειοψηφίας στην Τουρκία, έχει περισσότερες από μία φορές κοροϊδέψει τον κ. Κιλιτσντάρογλου, τονίζοντας την αλεβιτική του ταυτότητα, ένα μειονοτικό ρεύμα του Ισλάμ. Και επειδή ο κ. Κιλιτσντάρογλου είναι επίσης κουρδικής καταγωγής, υποστηριζόμενος εξάλλου από το φιλοκουρδικό κόμμα HDP, ο κ. Ερντογάν έχει επανειλημμένα υπονοήσει ότι ήταν σε συνεργασία με τους «αποκλίνοντες» ΛΟΑΤ , ή ότι ήταν στη μπότα του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), ένα χονδροειδές ψέμα, που ωστόσο πολλοί εθνικιστές Τούρκοι το παίρνουν τοις μετρητοίς.
Ο εθνικισμός βρίσκεται σε άνοδο, αν κρίνει κανείς από το καλό προεδρικό αποτέλεσμα του Σινάν Ογκάν, ενός άγνωστου μέχρι σήμερα στο ευρύ κοινό πολιτικού, ο οποίος κέρδισε το 5,1% των ψήφων. Αυτό το πρώην μέλος του MHP έχει ένα πρόγραμμα με δύο σκέλη: να στείλει τους Σύρους πρόσφυγες (3,6 εκατομμύρια) στην πατρίδα τους και να εμποδίσει τους Κούρδους της Τουρκίας (μεταξύ 15 και 18 εκατομμυρίων ανθρώπων) να έχουν οποιαδήποτε πολιτική εκπροσώπηση. Αν και δεν έδωσε οδηγίες για την ψηφοφορία στις 28 Μαΐου, μια αναβολή της ψήφου του υπέρ του υποψηφίου της αντιπολίτευσης φαίνεται απίθανη.
Επιτυχία και για τους υπερεθνικιστές
Επιτυχία και για τους υπερεθνικιστές του MHP, του εταίρου συνασπισμού του ΑΚΡ, που στις βουλευτικές εκλογές βελτίωσε το προηγούμενο αποτέλεσμά του, με ποσοστό 11%. Χάρη στις έδρες που έλαβε το MHP και οι άλλοι εταίροι του προεδρικού συνασπισμού, οι ισλαμιστές του Yeniden Refah και εκείνοι του Hüda-Par, το ΑΚΡ αποκτά την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο. Χωρίς αυτή τη συμβολή, το κόμμα υπό την ηγεσία του κ. Ερντογάν βρίσκεται σε μικρή πτώση, με μόλις 267 έδρες.
Η ισλαμο-εθνικιστική σύνθεση φαίνεται να έχει μπροστά της ένα λαμπρό μέλλον. Το σύστημα συνασπισμού του προσδίδει μια ορισμένη ελαστικότητα. «Υπάρχει ένα ισχυρό πορώδες μεταξύ της ψήφου του AKP και της ψήφου του MHP», διευκρινίζει ο Özer Sencar. «Οι ψήφοι που είχαν μεταφερθεί στο ΑΚΡ στις προηγούμενες εκλογές [το 2018] απλά επέστρεψαν στο MHP».
Το καλό αποτέλεσμα του MHP είναι ακόμη πιο απροσδόκητο, καθώς το κόμμα περιγράφεται από τους αναλυτές ως αποδυναμωμένο και διχασμένο, ιδίως μετά τη δολοφονία, τον Δεκέμβριο του 2022, ενός από τα πρώην στελέχη του, του Σινάν Ατές, ο οποίος εκτελέστηκε επειδή κατήγγειλε τη σύμπραξη του κόμματος με εμπόρους ναρκωτικών.
Το άλλο κλειδί που πιθανόν να εξηγεί την επίμονη επιτυχία του κ. Ερντογάν στις κάλπες είναι το πελατειακό σύστημα που έχει θέσει σε εφαρμογή, πλουτίζοντας τους ψηφοφόρους του με επιδοτήσεις, αυξήσεις, δώρα σε αντάλλαγμα για την πίστη τους κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας. Είδαμε λοιπόν τον απερχόμενο αρχηγό του κράτους να μοιράζει αυτοπροσώπως, την Κυριακή, χαρτονομίσματα των 200 τουρκικών λιρών (10 ευρώ) σε παιδιά κοντά στο εκλογικό τμήμα Üsküdar, όπου συνήθως ψηφίζει.
«Ο Ερντογάν έπαιξε με τη φωτιά χωρίς να καεί»
Για να απευθυνθεί στα νοικοκυριά που φτωχοποιήθηκαν από τον πληθωρισμό, αύξησε τους μισθούς, μείωσε την ηλικία συνταξιοδότησης, επιδοτούσε τους λογαριασμούς φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος. Τέλος, όπως σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, φρόντισε να προσελκύσει τις θρησκευτικές αδελφότητες, οι οποίες αποτελούν μεγάλες δεξαμενές ψήφων. Έξυπνα, έκανε προεκλογική εκστρατεία, όχι για την οικονομία με μισό κατάρτι, αλλά για την εξύψωση της εθνικής υπερηφάνειας.
Τα πάντα επικεντρώθηκαν στα πρόσφατα στρατιωτικά και τεχνολογικά επιτεύγματα, το νέο αεροπλανοφόρο Anadolu (που κατασκευάστηκε σύμφωνα με ισπανικά σχέδια), το άρμα Altay (με νοτιοκορεατικό κινητήρα), το νέο ηλεκτρικό αυτοκίνητο Togg (σχεδιασμένο από τον Τούρκο σχεδιαστή αυτοκινήτων Murat Günak και την ιταλική εταιρεία Pininfarina). Στο προεδρικό μέγαρο παραδόθηκε επίσης ένα Togg, το οποίο η πρώτη κυρία, Εμινέ Ερντογάν, κλήθηκε να δοκιμάσει υπό τον φακό των καμερών. «Όλοι πρέπει να το αγοράσουν!» αναφώνησε, ξεχνώντας ότι η τιμή του, 953.000 τουρκικές λίρες (περισσότερα από 46.000 ευρώ), δεν είναι προσιτή σε όλους τους προϋπολογισμούς στην Τουρκία.
Στην πραγματικότητα, η οικονομία διαμορφώνεται ως ο πιο σοβαρός αντίπαλος του κ. Ερντογάν στο μέλλον. «Η Τουρκία αντιμετωπίζει ένα τεράστιο έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών, με ακαθάριστες εξωτερικές χρηματοδοτικές ανάγκες σχεδόν 220 δισεκατομμυρίων δολαρίων [ 202 δισεκατομμύρια ευρώ] , έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων και βραχυπρόθεσμο χρέος 180 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τα αποθέματα της κεντρικής τράπεζας είναι περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια, ανεπαρκή για να καλύψουν το κενό», δήλωσε ο οικονομολόγος των αναδυόμενων αγορών Timothy Ash σε σημείωμα που δημοσιεύθηκε από το Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής. «Ο κ. Ερντογάν έπαιξε με τη φωτιά χωρίς να καεί», αλλά η ανορθόδοξη νομισματική πολιτική του που ενισχύει τον πληθωρισμό είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι για τον ίδιο και για την Τουρκία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου