Darko Vojinovic / APΗ προσπάθεια του Αλεξάνταρ Βούτσιτς να μετατραπεί στον αγαπημένο ηγέτη των Βαλκανίων στις Βρυξέλλες μάλλον έχει γυρίσει μπούμερανγκ εντός των τειχών της χώρας του. Ο Σέρβος Πρόεδρος κατάφερε να κλείσει μια συμφωνία για την παραχώρηση λιθίου για την τροφοδοσία του μελλοντικού στόλου των ηλεκτρικών οχημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως η απόφασή του αυτή ξαναξύπνησε ένα μαζικό κίνημα ενάντια στο μεγάλο εξορυκτικό έργο που έχει τις ευλογίες τόσο των Βρυξελλών, όσο και του Βερολίνου. Τρομαγμένος ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς, κατηγόρησε τους δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν κατά της σχεδιαζόμενης εξόρυξης λιθίου στην κοιλάδα Γιαντάρ, στην οποία βρίσκεται το μεγαλύτερο κοίτασμα της Ευρώπης, ότι σχεδίαζαν να τον ανατρέψουν.
«Αποτελεί μέρος μιας υβριδικής προσέγγισης διεξαγωγής ‘έγχρωμων’ επαναστάσεων», είπε ο Βούτσιτς στους δημοσιογράφους, τονίζοντας ότι η προειδοποίησή του για ένα πιθανό πραξικόπημα βασίστηκε σε πληροφορίες που έλαβε από τη Ρωσία - τον ιστορικό προστάτη του βαλκανικού έθνους.
Στρέφοντας προς τη Δύση για να επιτρέψει τη μετάβασή της σε ένα πράσινο μέλλον, ο Βούτσιτς, λένε οι επικριτές του, καταδίκασε τους 7 εκατομμύρια ανθρώπους της Σερβίας σε περαιτέρω οικονομική εκμετάλλευση και περιβαλλοντική ρύπανση που απλώς κάνει πιο απρόσιτα τα δυτικά πρότυπα δημοκρατίας και λογοδοσίας.
«Γινόμαστε αποικία όλων των μεγάλων δυνάμεων», είπε στο Politico ο Νεμπόισα Πέτκοβιτς, εκ των επικεφαλής στις διαμαρτυρίες στο Gornje Nedeljice, έναν οικισμό στη βορειοδυτική Σερβία που βρίσκεται στην κύρια τοποθεσία του σχεδιαζόμενου ορυχείου. Για σχεδόν δύο δεκαετίες, ο Πέτκοβιτς και οι γείτονές του παρακολουθούσαν τους γεωλόγους και τους ερευνητές να συρρέουν στις όχθες του ποταμού Γιαντάρ. Εκεί, βρήκαν πλούσια κοιτάσματα «λευκού χρυσού» που, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, θα μπορούσαν να παρέχουν έως και το 90% του λιθίου που χρειάζεται η Ευρώπη για να τροφοδοτήσει τη μετάβασή της σε μεταφορές χωρίς εκπομπές.
Το ορυχείο αναμένεται να ανοίξει το 2028
Ο αγγλο-αυστραλιανός γίγαντας εξόρυξης Rio Tinto ήταν μεταξύ των πρώτων ερευνητών. Πήρε άδεια για την ανάπτυξη του κοιτάσματος στην κοιλάδα Γιαντάρ το 2017 - πέντε χρόνια αφότου ο Βούτσιτς ανέβηκε για πρώτη φορά στην εξουσία – όμως ανακλήθηκε προσωρινά μετά από ένα προηγούμενο κύμα διαμαρτυριών, πριν από δύο χρόνια. Ωστόσο, ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς δεν εγκατέλειψε ποτέ το έργο. Και, παρά τους ενδοιασμούς για τα δημοκρατικά του διαπιστευτήρια, η ΕΕ έχει βασιστεί πάνω του για να τα καταφέρει.
Το Υπουργείο Εξόρυξης και Ενέργειας στη Σερβία εκτιμά ότι το ορυχείο στην κοιλάδα Γιαντάρ, που αναμένεται να ανοίξει το 2028, θα παράγει 58.000 μετρικούς τόνους έως το 2030 - αρκετά για να τοποθετήσει μπαταρίες σε 1,1 εκατομμύρια ηλεκτρικά οχήματα.
Η Rio Tinto έχει διαθέσει 2,55 δισεκατομμύρια δολάρια (2,23 δισεκατομμύρια ευρώ) για την υλοποίηση του έργου. Οι άνθρωποι στη Σερβία δεν συμμερίζονται τον ενθουσιασμό της ΕΕ, οι οποίοι πιστεύουν ότι η εξάρτησή της από τον Βούτσιτς ενθάρρυνε μόνο τις αυταρχικές του τάσεις. Η εμπιστοσύνη του κοινού στην ΕΕ έχει πέσει κατακόρυφα, σύμφωνα με αναλυτές, καθώς οι δεσμεύσεις των ηγετών του μπλοκ να προωθήσουν τις δημοκρατικές αξίες στο μακροχρόνιο δαχτυλίδι των υποψηφίων για ένταξη γίνονται όλο και πιο κούφιες. «Η ΕΕ είναι υποκριτική, γιατί υποστηρίζει έναν δικτάτορα στη Σερβία που μπλόκαρε το δικαστικό σώμα, τα μέσα ενημέρωσης και οτιδήποτε άλλο, αλλά αυτό είναι αποδεκτό από αυτούς γιατί θα τους προσφέρει το λίθιο που τόσο έχουν ανάγκη», είπε ο Πέτκοβιτς στο Politico.
Οι υποδοχές σε Σολτς και Σι Τζινπίνγκ
Τον περασμένο Ιούλιο ο Βούτσιτς καλωσόρισε τον Γερμανό Καγκελάριο, Όλαφ Σολτς και τον επικεφαλής της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ, Μάρος Σέφκοβιτς, με μεγαλοπρέπεια και περιστάσεις για να υπογράψουν μια συμφωνία που επισημοποιεί την υποστήριξη της ΕΕ για το ορυχείο, μαζί με πολλά μνημόνια με μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, όπως η Mercedes-Benz και η Stellantis.
Μόλις δύο μήνες νωρίτερα έγινε ένα ακόμη πιο περίτεχνο καλωσόρισμα στον Κινέζο Πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ, με εκατοντάδες Σέρβους να συγκεντρώνονται για να τον χαιρετήσουν, κυματίζοντας κινεζικές σημαίες και τραγουδώντας επαίνους για μια «σιδερένια φιλία» κατά το πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη μετά την πανδημία του κορωνοϊού.
Αν και θα μπορούσε να εκπλήξει τους μη μυημένους παρατηρητές, και τα δύο γεγονότα συνοψίζουν την προσέγγιση του Βούτσιτς στην εξωτερική πολιτική. Αυτό συνοψίζεται στο να καλωσορίσουμε όλους τους ερχόμενους να επενδύσουν - όπως το εργοστάσιο Zijin Copper στο Bor ή η Ρωσία που κατέχει πάνω από το 50% των συμφερόντων πετρελαίου και φυσικού αερίου της Σερβίας - αρκεί να απομακρυνθούν από τις εσωτερικές της υποθέσεις. Σύμφωνα με τον Αλεξάνταρ Τζόκιτς, ειδικό στις σχέσεις Σερβίας-Ρωσίας, η Μόσχα είναι στην ευχάριστη θέση να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς του Βούτσιτς για πραξικόπημα ανεξάρτητα από τη συμφωνία που θα κάνει με τη Δύση - επιτρέποντάς του να χρησιμοποιήσει τα περί «έγχρωμης επανάστασης» για να απονομιμοποιήσει τις διαμαρτυρίες κατά του σχεδίου Γιαντάρ.
Εάν η Ρωσία ισχυριστεί ότι μια «έγχρωμη επανάσταση» βρίσκεται σε εξέλιξη στη Σερβία, ο Βούτσιτς «μπορεί να τοποθετηθεί ως γενναίος ή σχεδόν μυθικός μαχητής ενάντια στην κακή, παρεμβατική Δύση», εξήγησε ο Τζόκιτς. «Αν γίνονται διαδηλώσεις στη Ρωσία, στη Μολδαβία ή στη Γεωργία, δεν μπορεί να οφείλεται στο ότι οι άνθρωποι αντιπαθούν οργανικά τις πολιτικές της κυβέρνησής τους. πρέπει να υποστηρίζεται και μάλιστα να χρηματοδοτείται από τη Δύση». Είναι ειρωνικό, αν σκεφτεί κανείς ότι οι διαδηλωτές ενάντια στο ορυχείο λιθίου συσπειρώνονται ενάντια σε ένα έργο που πραγματικά θέλει η Δύση. (Οι πρεσβευτές των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου στη Σερβία εξέφρασαν επίσης την υποστήριξή τους για τη συμφωνία.) «Το μήνυμα του Βούτσιτς σχετικά με αυτό είναι περίπλοκο. Όταν υπερασπίζεται το ορυχείο Rio Tinto, λέει ότι είναι απόδειξη για τα μεγάλα βήματα που έχει κάνει η Σερβία για να πλησιάσει τη Δύση», συνέχισε ο Τζόκιτς. «Όμως όταν οι άνθρωποι διαμαρτύρονται για το ορυχείο, ισχυρίζεται ότι πρόκειται για πραξικόπημα που υποστηρίζεται από τη Δύση».
«Δεν υπάρχει πολιτικό κίνητρο»
Στη Σερβία του Βούτσιτς ελάχιστες σχετικές ειδήσεις ακούγονται από τα εθνικά ραδιοφωνικά δίκτυα εκτός κι αν ο ίδιος εγκρίνει το μήνυμα. Οι διαμαρτυρίες αναφέρθηκαν μόλις 24 δευτερόλεπτα στις βραδινές ειδήσεις του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα - ο οποίος συνήθως αγνοεί τις αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες.
Εάν τα αιτήματα των διαδηλωτών λάμβαναν πράγματι κάλυψη, το κοινό θα καταλάβαινε ότι οι ανησυχίες τους είναι σε μεγάλο βαθμό περιβαλλοντικές. «Αυτές οι διαμαρτυρίες είναι πολιτικές, με την έννοια ότι το περιβάλλον είναι επίσης ένα πολιτικό ζήτημα. Αλλά εκτός από αυτό, δεν υπάρχει κανένα πολιτικό κίνητρο», είπε η Ζακλίνα Ζίβκοβιτς, ακτιβίστρια του «Pravo na vodu» (Δικαίωμα στο νερό), μια ομάδα που κάνει εκστρατείες για καθαρό νερό ποταμών.
«Ανησυχούμε για το περιβάλλον και το μέλλον της Σερβίας, γιατί δεν θέλουμε να γίνουμε χώρα εξόρυξης», πρόσθεσε, επισημαίνοντας τη μεγάλη ρύπανση από τις κινεζικές επιχειρήσεις εξόρυξης και, νωρίτερα, από την εποχή της Γιουγκοσλαβίας βαριά βιομηχανία. Προκειμένου να παρακάμψουν το μπλακ άουτ των Μέσων Ενημέρωσης, οι διαδηλωτές έχουν καταφύγει σε αποκλεισμό αυτοκινητοδρόμων και αρτηριών. Με αυτόν τον τρόπο, οι πολίτες που ενδέχεται να μην βλέπουν τι συμβαίνει στις ειδήσεις θα αναγκαστούν σωματικά να σταματήσουν και να μάθουν για τις επιπτώσεις του ορυχείου.
Ανησυχώντας για το ότι το ορυχείο θα μολύνει το έδαφος και το νερό σε μια περιοχή που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη γεωργία, ένας φόβος είναι ότι τα διαβρωτικά οξέα που απαιτούνται για τον διαχωρισμό του λιθίου από άλλες ενώσεις θα μπορούσαν να διαρρεύσουν, αναστέλλοντας την ανάπτυξη των φυτών και βλάπτοντας τα οικοσυστήματα.
«Θέλουμε να διατηρήσουμε ό,τι έχουμε και θέλουμε να έχουμε θεσμούς που μπορούν να εγγυηθούν καθαρό αέρα, καθαρό νερό και καθαρό περιβάλλον», συνέχισε ο Ζίβκοβιτς, τονίζοντας ότι «περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι στη Σερβία δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό».
Η Rio Tinto αναλώθηκε σε μία εκτεταμένη εκστρατεία για να κατευνάσει αυτές τις περιβαλλοντικές ανησυχίες. «Σεβόμαστε το δικαίωμα της διαμαρτυρίας, αλλά αυτό που βλέπουμε εδώ είναι μια εκστρατεία φόβου - εσκεμμένη και εσκεμμένη παραπληροφόρηση που λέει ότι είμαστε ανοιχτό ορυχείο, ότι πρόκειται να δηλητηριάσουμε τα αποθέματα νερού, ότι η γεωργία δεν θα συνεχιστεί… οτιδήποτε μπορεί να δημιουργήσει φόβο», δήλωσε ο Σαντ Μπλίγουιντ, διευθύνων σύμβουλος του έργου Γιάνταρ, σε συνέντευξή του στο Politico.
Αρνούμενος τους ισχυρισμούς των ακτιβιστών, η Rio Tinto ισχυρίζεται ότι το υπόγειο ορυχείο θα συμμορφώνεται πλήρως με τους περιβαλλοντικούς νόμους της ΕΕ και της Σερβίας. Τον Ιούνιο η εταιρεία δημοσίευσε προκαταρκτικά προσχέδια μελετών εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων που καλύπτουν το ορυχείο, μια μονάδα επεξεργασίας επιφανειών και μια χωματερή βιομηχανικών αποβλήτων.
«Είμαστε σε αυτό το έργο για 20 χρόνια και ξοδέψαμε 600 εκατομμύρια ευρώ για αυτό. Αυτό είναι το πιο μελετημένο έργο λιθίου στον κόσμο», υποστήριξε ο Μπλίγουιντ. Αλλά οι ακτιβιστές είναι αποφασισμένοι να αυξήσουν την πίεση.
«Λένε ότι αξίζει τον κόπο η θυσία και δεν συμφωνούμε», είπε ο Ζίβκοβιτς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου