Τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της ΚΥΠ που έδωσε στη δημοσιότητα η ΕΥΠ, 50 χρόνια μετά τα δραματικά γεγονότα στην Κύπρο, σκιαγραφούν με μελανά χρώματα τον καταστροφικό αντίκτυπο των χειρισμών της Χούντας
Τα συγκεκριμένα αρχεία, που επί της ουσίας αποτελούν την αποδελτίωση της ημέρας με τον ανάλογο σχολιασμό από την πλευρά των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών από την Κύπρο προς τα κεντρικά στην Ελλάδα, δίνουν ένα πιο ξεκάθαρο στίγμα για τα δραματικά και συνάμα θλιβερά γεγονότα ενός διμήνου στο οποίο η Χούντα έχασε κάθε έλεγχο και βρέθηκε αντιμέτωπη με τις συνέπειες μίας καλά οργανωμένης από την πλευρά της Τουρκίας, στρατιωτικής αλλά και διπλωματικής εκστρατείας που οδήγησε στην κατοχή του Βορείου τμήματος του νησιού και σε ένα δράμα που μέχρι και σήμερα παραμένει ζωντανό.
Μέσα από τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα 50 χρόνια μετά γίνεται σαφές πως η Χούντα των Συνταγματαρχών έβαλε στο στόχαστρό της τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο αρκετά πριν από την 15η Ιουλίου του 1974 όταν και εκδηλώθηκε τελικώς η κίνηση για την ανατροπή και την εξάλειψή του. Το μυστήριο με την διαφυγή του Μακάριου από την μοναδική έξοδο του Προεδρικού Μεγάρου που δεν είχε αποκλειστεί, και το οποίο πολιορκούσαν με άρματα μάχης και πολυάριθμες χερσαίες δυνάμεις η Εθνική Φρουρά και άνδρες της ΕΟΚΑ Β, παραμένει παρά την δημοσιοποίηση των εγγράφων άλυτο αλλά γίνεται σαφές μέσα από την αναφορά της 17ης Ιουλίου του 1974 πως ο Αρχιεπίσκοπος και Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν ζωντανός παρά τα επί ημέρες μηνύματα που εκπέμπονταν από το υπό κατάληψη ΡΙΚ και τον ήθελαν νεκρό. Είναι επίσης ξεκάθαρο πως μετά την αποχώρησή του από την Κύπρο με προορισμό το Λονδίνο τα ίχνη του Μακάριου χάνονται για τις υπό τον έλεγχο της Χούντας ΚΥΠ η οποία δίνει ως πιθανό προορισμό του τις ΗΠΑ και συγκεκριμένα τη Νέα Υόρκη.
Το μήνυμα των πραξικοπηματιών από το ΡΙΚ
Το μήνυμα - απόδειξη ζωής του Αρχιεπισκόπου Μακάριου
Στην αναφορά της την ίδια ημέρα η ΚΥΠ επικαλούμενη δημοσιεύματα του Τουρκικού τύπου κάνει λόγο για επικείμενο πόλεμο και για κινητοποίηση του Τουρκικού στρατού χωρίς τελικώς να κάνει το παραμικρό για να αποτρέψει τον Πρώτο «Αττίλα» και την απόβαση των τουρκικών στρατευμάτων τρεις μέρες αργότερα στις 20 Ιουλίου. Παρά ταύτα και παρά τις ακριβείς αναφορές για συγκέντρωση τουρκικών δυνάμεων απέναντι από το Βόρειο τμήμα της Κύπρου η υπηρεσία ερμηνεύει την συγκεκριμένη στρατιωτική κινητικότητα ως άσκηση…
Η Τουρκική εισβολή παρά την περιορισμένη της έκταση (οι τουρκικές δυνάμεις κατάφεραν να πάρουν υπό τον έλεγχό του μόνο την Κερύνεια και την ευρύτερη περιοχή γύρω από την πόλη – 3% της συνολικής επιφάνειας της Κύπρου) δεν έφεραν την ανάλογη κινητοποίηση από την Αθήνα η οποία έμεινε στις αμυντικές θέσεις που είχαν καθοριστεί εξ΄αρχής αναμένοντας κινήσεις κυρίως από τις ΗΠΑ και την Μεγάλη Βρετανία. Στην αναφορά της 23ης Ιουλίου, τρεις ημέρες μετά την εισβολή στα αποχαρακτηρισμένα αρχεία υπάρχει μία τρίγραμμη λιτή αναφορά στην διάσκεψη της Γενεύης.
Η κατάρρευση της Χούντας και της πραξικοπηματικής Κυβέρνησης της Κύπρου το ίδιο διάστημα είναι η πιθανότερη αιτία πίσω από την έλλειψη αναφορών από τις 20 Ιουλίου – ημέρα της πρώτης τουρκικής εισβολής- μέχρι και τις 22 του ίδιου μήνα.
Τα σχέδια της Τουρκίας μοιάζουν να αποκωδικοποιούνται καλύτερα και με μεγαλύτερη ευκρίνεια από την ΚΥΠ καθώς στην αναφορά της 13ης Αυγούστου και μία μόλις ημέρα πριν από τον δεύτερο Αττίλα που θα φέρει υπό τουρκική κατοχή το 36,2% της Κύπρου υπάρχει ξεκάθαρη ενημέρωση προς την Αθήνα ακόμη και για το ακριβές όνομα της τουρκικής επιχείρησης.
Στο συγκεκριμένο παράρτημα της 13ης Αυγούστου υπάρχουν και οι απόρρητες πληροφορίες συνάντησης του Έλληνα και του Βρετανού πρέσβη στην Άγκυρα από την οποία προκύπτει πως Ελλάδα και Μεγάλη Βρετανία θεωρούν πιθανό το σενάριο περαιτέρω στρατιωτικών επιχειρήσεων από την Τουρκία στην Κύπρο. Αξίζει επίσης να υπογραμμιστείθ πως για την ΚΥΠ παραμένει την δραματική εκείνη περίοδο σκιώδης - τουλάχιστον - ο ρόλος τόσο των ΗΠΑ και του υπουργού εξωτερικών Κίσσινγκερ, όσο και της Μεγάλης Βρετανίας η οποία τελικώς στον «Αττίλα ΙΙ» επέλεξε τον δρόμο της αποχής από την εμπλοκή.
Παρά την σωστή αποκωδικοποίηση και μεταφορά των πληροφοριών από την ΚΥΠ στην Αθήνα η υπηρεσία φαίνεται πως και πάλι έχει τελικώς «διαβάσει» λάθος τις τουρκικές προθέσεις και δίνει ένα στίγμα για τα όσα συνέβησαν 50 χρόνια πριν.
Ειδική μνεία πρέπει να γίνει και στην αναφορά του Διοικητή της ΕΥΠ, Θεμιστοκλή Δεμίρη ο οποίος στο μήνυμά του κάνει λόγο μεταξύ άλλων και για «άσκηση εθνικής, αλλά και υπηρεσιακής αυτογνωσίας».
Δείτε τα σχετικά αποσπάσματα από τις επιλεγμένες αναφορές
Γιάννης Χαραμίδης
Δείτε ΕΔΩ το σύνολο των αποχαρακτηρισμένων δελτίων πληροφοριών.
Παρακάτω η αναλυτική ανακοίνωση της ΕΥΠ:
«Σε μία προσπάθεια να συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση των εξελίξεων και συνθηκών του πραξικοπήματος κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και της τουρκικής εισβολής, η ΕΥΠ με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την τραγωδία της Κύπρου, δίνει στη δημοσιότητα τα 58 δελτία που συνέταξαν τους δύο αυτούς δραματικούς μήνες, τα αρμόδια στελέχη της ΚΥΠ, όπως τότε ονομαζόταν η υπηρεσία.
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ημερολόγιο εξελίξεων μιας τραυματικής περιόδου της ιστορίας του ελληνισμού, όπως καταγράφηκαν στη βάση των πληροφοριών της Υπηρεσίας τότε, το οποίο πλέον είναι στη διάθεση των ιστορικών, αλλά και κάθε ενδιαφερομένου, για μελέτη, άντληση στοιχείων και εξαγωγή συμπερασμάτων. Και που ακόμα και η απλή ανάγνωσή του, παρά τη χρονική απόσταση που έχει μεσολαβήσει, σε πολλά σημεία εντυπωσιάζει αλλά και προκαλεί έντονα συναισθήματα.
Παρουσιάζοντας με ειδικό του μήνυμα την πρωτοβουλία αυτή ο Διοικητής της ΕΥΠ κ. Θεμιστοκλής Δεμίρης τονίζει ότι τα 50 χρόνια που πέρασαν από τότε, «αν δεν επιβάλλουν, σίγουρα επιτρέπουν να κοιτάξεις πίσω σε μία άσκηση εθνικής και η υπηρεσιακής αυτογνωσίας.
Από την πλευρά του ο καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου στο δικό του σημείωμα με το οποίο επιχειρεί μια πρώτη αποτίμηση του υλικού, χαρακτηρίζει κρίσιμης σημασίας το υλικό, τονίζοντας ότι, συνδυαζόμενο με τις άλλες διαθέσιμες πηγές, θα συμβάλλει στην προσπάθεια συγκρότησης μία συνολικής εικόνας των καθοριστικών εκείνων γεγονότων.
Σημειώνεται ότι είναι η πρώτη φορά που η ΕΥΠ αποχαρακτηρίζει αρχειακό της υλικό εφαρμόζοντας φυσικά της διαδικασίες που προβλέπεις σχετική νομοθεσία. Σύμφωνα δε με το Διοικητή της υπάρχει πρόθεση να υπάρξουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες που θα δώσουν την ευκαιρία να συνεκτιμηθεί η οπτική γωνία της Υπηρεσίας με τα τότε χαρακτηριστικά της, στη μελέτη ακόμα και ιδιαίτερα ευαίσθητων περιόδων της ιστορίας μας.
Το πλήρες μήνυμα του Διοικητή, το σημείωμα του καθηγητή κ. Χατζηβασιλείου και το σύνολο των 58 πληροφοριακών δελτίων της περιόδου Ιουλίου Αυγούστου 1974 είναι διαθέσιμα στους συνδέσμους που ακολουθούν.
“Η ΕΥΠ ΔΙΝΕΙ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ ΤΑ ΔΕΛΤΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠ ΓΙΑ ΚΥΠΡΟ ΙΟΥΛΙΟ – ΑΥΓΟΥΣΤΟ 1974”- Παρουσίαση της πρωτοβουλίας από τον Διοικητή, είναι διαθέσιμη εδώ.
“Τα Δελτία Πληροφοριών της ΚΥΠ για Κύπρο και Τουρκία, Ιούλιος-Αύγουστος 1974” κείμενο του κ. Ευάνθη Χατζηβασιλείου, Καθηγητή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, γενικού γραμματέα του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, είναι διαθέσιμο εδώ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου