ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ/EUROKINISSIΣκάνδαλο με πράσινο περιτύλιγμα και ευρωπαϊκή σφραγίδα αποκαλύπτεται πίσω από τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης», που αποτελούν τη δεύτερη μεγάλη έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στην Ελλάδα, η οποία βρίσκεται σε απόλυτη εξέλιξη και έχουν σταλεί αρμοδίως συγκεκριμένα ερωτήματα που αποδεικνύουν το εύρος της υπόθεσης και το βάθος της έρευνας. Τα σπιτάκια αυτά, των οποίων η ανάθεση έγινε σε μία εταιρεία, την TEXAN των αδερφών Μούργου, και έχουν υπερκοστολογημένες συμβάσεις, όπως προκύπτει από έλεγχο (δημοσιεύτηκε αποκλειστικά από τους Data Journalists) της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ), φτάνοντας να κοστίζουν όσο μια πολυτελής κατοικία, παρουσιάστηκαν ως καινοτόμο βήμα στη διαχείριση απορριμμάτων, αλλά εξελίχθηκαν σε υπόθεση που διερευνάται πλέον για τη νομιμότητά της, με το Documento να έχει φέρει στο φως σοβαρές αποκαλύψεις καιρό προτού αναλάβει την υπόθεση η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
Στους διεθνείς διαγωνισμούς για τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης» εμφανίζονται –κατά σύμπτωση– μόνο δύο συμμετέχουσες εταιρείες, η ΤΕΧΑΝ και η Envipco Hellas, οι οποίες, όπως επισημαίνει η ΕΔΕΛ, συνδέονται με κοινά οικονομικά συμφέροντα. Σύμφωνα μάλιστα με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας η TEXAN είχε προνομιακές –τουλάχιστον επικοινωνιακά– σχέσεις με τον τότε αρμόδιο υπουργό Εσωτερικών Τάκη Θεοδωρικάκο και με τον πρώην Αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ.
Κατά πληροφορίες μάλιστα η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ελέγχει τις διαδρομές μιντιακής στήριξης αυτής της «πράσινης» υπόθεσης ερευνώντας τόσο την εταιρεία και τον ιδιοκτήτη της όσο και τις σχέσεις με συγκεκριμένο εκδότη που έχει πάρει «εργολαβία» την προώθηση της επένδυσης.
Ενα σκάνδαλο σε «πράσινο» φόντο
Τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης» είναι πολυκέντρα συλλογής πλαστικών, μεταλλικών και γυάλινων συσκευασιών, δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες να παραδίδουν υλικά συσκευασιών και να παίρνουν μικρά κουπόνια, τα οποία μπορούν να εξαργυρώσουν στα ταμεία συνεργαζόμενων σουπερμάρκετ (1 ευρώ για 33 συσκευασίες), και είναι χρηματοδοτούμενα από ευρωπαϊκά κονδύλια και συγκεκριμένα από το πρόγραμμα του ΕΣΠΑ «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΥΜΕΠΕΡΑΑ) για την περίοδο 2014-2020.
Αν και η ιδέα πρωτοεμφανίστηκε στην Αθήνα ήδη από τη δεκαετία του 2000, το μεγάλο «μπαμ» ήρθε το 2019, όταν η κυβέρνηση Μητσοτάκη τα παρουσίασε ως το ρηξικέλευθο και ανταποδοτικό μοντέλο ανακύκλωσης. Στις 5 Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς έγιναν και τα μεγάλα εγκαίνια της «Μονάδας Παραγωγής Μηχανημάτων Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης», «που αποτελεί την πρώτη Μονάδα Παραγωγής εκτός των συνόρων των ΗΠΑ, η οποία δημιουργήθηκε από το joint venture της αμερικάνικης εταιρίας ENVIPCO και της ελληνικής εταιρείας ΤΕΧΑΝ Περιβαλλοντική Διαχείριση», όπως αναφέρει σε δελτίο Τύπου η TEXAN, η οποία ουσιαστικά ανέλαβε να φτιάξει αυτά τα σπιτάκια.
Μάλιστα, τα εγκαίνια έγιναν παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, του τότε υπουργού Εσωτερικών Τ. Θεοδωρικάκου αλλά και του τότε πρέσβη των ΗΠΑ Τζ. Πάιατ. Ετσι, μέσα σε λίγο διάστημα τα σπιτάκια γέμισαν πλατείες και κεντρικά σημεία σε όλη τη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Τ. Θεοδωρικάκος παρέστη σε έξι εκδηλώσεις της Ανταποδοτικής ΑΕ μέσα σε διάστημα μόλις οκτώ μηνών (Νοέμβριος 2019 – Ιούνιος 2020).
Ομως, παρά τις κυβερνητικές επευφημίες, όσα ακολούθησαν έδειξαν μια πολύ διαφορετική εικόνα.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κάνει… επίδειξη απόρριψης ανακυκλώσιμων υλικών στα σπιτάκια της Ανταποδοτικής ΑΕ. Πίσω του ο τότε υπουργός Εσωτερικών Τάκης Θεοδωρικάκος, ο οποίος από τον Νοέμβριο του 2019 μέχρι τον Ιούνιο του 2020 παρέστη σε έξι εκδηλώσεις της Ανταποδοτικής ΑΕ
Η Κομισιόν ανοίγει τον ασκό του Αιόλου
Τον Απρίλιο του 2023 η Ευρωπαία επίτροπος Ελίζα Φερέιρα ενημέρωσε τον τότε υπουργό Ανάπτυξης Αδωνη Γεωργιάδη ότι σταματά η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση του προγράμματος. Τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης» της ΤΕΧΑΝ κρίθηκαν όχι μόνο εξωφρενικά υπερτιμολογημένα, αλλά και εκτός του σκοπού που περιέγραφε ο διαγωνισμός. Το πάγωμα αφορούσε συνολικά 92 εκατ. ευρώ από το επιχειρησιακό πρόγραμμα ΥΜΕΠΕΡΑΑ, εκ των οποίων τα 48 εκατ. για την Περιφέρεια Αττικής, 22 εκατ. για την Πελοπόννησο και 22 εκατ. για την Κρήτη.
Λίγες ημέρες αργότερα ο επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης (DG Regio) Νίκολα ντε Μικέλις με επιστολή του προς τον τότε γενικό γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Δημήτρη Σκάλκο ανέφερε ότι κάθε σπιτάκι στην Ελλάδα κόστιζε 300.000 ευρώ, ενώ αλλού στην Ευρώπη κοστολογείται από 30.000 έως 70.000 ευρώ, δηλαδή πέντε έως δέκα φορές φτηνότερο.
Ετσι η Κομισιόν διέταξε έλεγχο από την Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ) και ξεκίνησε ένα ντόμινο αποκαλύψεων…
Οργιο αυθαιρεσίας εντόπισε ο έλεγχος
Η έκθεση της ΕΔΕΛ αφορούσε το 2023 αποκαλύπτοντας πραγματικό «πάρτι» ασυδοσίας, μια σωρεία στημένων διαγωνισμών γύρω από τα περίφημα σπιτάκια.
Στην Πελοπόννησο οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΜΕΠΕΡΑΑ ενέκριναν το πρώτο στάδιο του διαγωνισμού χωρίς να έχουν καν κατατεθεί τα απαραίτητα δικαιολογητικά –όπως ο προϋπολογισμός με τεκμηρίωση κόστους– ενώ η απόφαση για την αγορά του εξοπλισμού ελήφθη προτού εξεταστεί αν υπήρχε πραγματική ανάγκη σύμφωνα με τα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων.
Στην Κρήτη η ίδια τακτική επαναλήφθηκε: αγορά χωρίς καμία αξιολόγηση αναγκαιότητας και χωρίς να ελεγχθεί αν ο εξοπλισμός εξυπηρετεί τον στόχο της ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων πέρα από τις συσκευασίες.
Σύμφωνα με την ΕΔΕΛ, στην Αττική ο Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ) –φορέας διαχείρισης απορριμμάτων όπου συμμετέχουν όλοι οι δήμοι της Αττικής και διοικείται από την Περιφέρεια Αττικής– δεν ήλεγξε τον προϋπολογισμό ανά πολυκέντρο, δηλώνοντας μόνο το συνολικό ποσό των 33,5 εκατ. ευρώ με ΦΠΑ, χωρίς να καταχωρήσει τις σχετικές συμβάσεις στη δημόσια πλατφόρμα ΚΗΜΔΗΣ, όπως απαιτεί ο νόμος. Μάλιστα, στην Αττική η ΕΔΕΛ επέβαλε ποινή επιστροφής 3 εκατ. ευρώ, κάτι που δεν έκανε στις άλλες δύο περιπτώσεις δεδομένου ότι δεν υπήρξαν εκταμιεύσεις για τις συγκεκριμένες προμήθειες.
Επιπλέον η ΕΔΕΛ επεσήμανε ότι τα σπιτάκια της ΤΕΧΑΝ δεν επιτελούν τον σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκαν και χρηματοδοτήθηκαν. Αντί να ανακυκλώνουν το υπόλοιπο ρεύμα αστικών αποβλήτων –όπως προέβλεπαν οι σχετικοί διαγωνισμοί– περιορίζονται αποκλειστικά στην ανακύκλωση συσκευασιών, κάτι που καλύπτεται ήδη από τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ), τα οποία χρηματοδοτούνται μέσω των περιβαλλοντικών τελών. Επομένως, δεν δικαιολογείται πρόσθετη χρηματοδότηση ούτε από εθνικούς ούτε από κοινοτικούς πόρους.
Χαρακτηριστικά στην Αττική η θετική αξιολόγηση για την ΤΕΧΑΝ έγινε παρά το προφανές ότι τα μηχανήματα που προμηθεύει αφορούν μόνο συσκευασίες, κάτι για το οποίο θα έπρεπε να έχει αποκλειστεί από τον διαγωνισμό.
Υποκλοπές, εκθέσεις και… μια αδειοδότηση
Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται και η Ανταποδοτική Ανακύκλωση ΑΕ, εταιρεία που χρησιμοποιεί τα σπιτάκια της ΤΕΧΑΝ για την ανακύκλωση συσκευασιών. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με πληροφορίες, Ανταποδοτική και ΤΕΧΑΝ λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία: όταν η πρώτη δεν μπορεί να συμμετάσχει σε ένα πρόγραμμα λόγω κριτηρίων, εμφανίζεται η δεύτερη για την ίδια ακριβώς δουλειά.
Βέβαια, η Ανταποδοτική ΑΕ μάς είχε απασχολήσει και στο παρελθόν, όταν είχε αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης τον Νοέμβριο του 2020 μεταξύ του τότε υπουργού Περιβάλλοντος Κωστή Χατζηδάκη και του γενικού γραμματέα Διαχείρισης Αποβλήτων Μανώλη Γραφάκου. Οπως είχε αποκαλύψει τον Δεκέμβριο του 2022 το Documento, η συνομιλία αυτή καταγράφηκε από τον «κοριό» της ΕΥΠ. Οι δύο συνομιλητές φαίνεται να υποψιάζονται ότι βρίσκονται υπό παρακολούθηση.
Μ.Γρ.: Απασχολούμαι δύο μέρες με την έκθεση του ΕΟΑΝ (ηχητική απόδοση) για την Ανταποδοτική.
Κ.Χ.: Ναι, δεν ξέρω αν πρέπει να τα πούμε από εδώ.
Μ.Γρ.: Οχι. Πρέπει να τα πούμε αύριο από κοντά.
Κ.Χ.: Μεθαύριο.
Ο Γραφάκος ενημέρωνε τον Χατζηδάκη ότι μελετά την έκθεση του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) για την Ανταποδοτική. Η εταιρεία τότε διεκδικούσε την ανανέωση της άδειάς της έχοντας προηγουμένως αποτύχει σχεδόν ολοκληρωτικά στην επίτευξη των στόχων ανακύκλωσης συσκευασιών κι ο ΕΟΑΝ εισηγείτο να μη δοθεί νέα άδεια. Μάλιστα, μέχρι και το 2019 η εταιρεία απορριπτόταν συχνά από διάφορα έργα.
Αίφνης, λίγο μετά την απομάκρυνση του Κ. Χατζηδάκη από το υπουργείο Περιβάλλοντος, η Ανταποδοτική κατάφερε να εξασφαλίσει άδεια τον Φεβρουάριο του 2021, όταν το χαρτοφυλάκιο ανέλαβε ο Κώστας Σκρέκας.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε και η παρουσία της εταιρείας στο συνέδριο της ΝΔ, όπου τοποθετήθηκε εξοπλισμός ανακύκλωσης στους χώρους του.
Αφαντες οι προσκλήσεις συμμετοχής
Ενα από τα πιο αποκαλυπτικά σημεία της έρευνας της ΕΔΕΛ αφορά το στάδιο της λεγόμενης «έρευνας αγοράς» πριν από τους διαγωνισμούς. Σύμφωνα με την ΕΔΕΛ, ο ΕΔΣΝΑ δεν παρέδωσε ποτέ στους ελεγκτές την πρόσκληση συμμετοχής που υποτίθεται ότι είχε σταλεί σε ενδιαφερόμενες εταιρείες. Ετσι, δεν μπόρεσαν να διαπιστώσουν αν πράγματι απευθύνθηκε σε περισσότερους φορείς ή αν το παιχνίδι ήταν εξαρχής «στημένο».
Για να επιβεβαιώσει τα συμπεράσματά τους η ΕΔΕΛ ζήτησε προσφορές από άλλες εταιρείες και διαπίστωσε ότι τουλάχιστον μία θα μπορούσε να είχε υποβάλει πρόταση με κόστος μεταξύ 66.000 και 97.000 ευρώ – έναντι των περίπου 300.000 ευρώ που τελικά εγκρίθηκαν.
Αντίστοιχα φαινόμενα εντοπίστηκαν και στους διαγωνισμούς για Πελοπόννησο και Κρήτη.
ΤΕΧΑΝ και Envipco: Δύο προσφορές, μία συμφωνία
Ποια άλλη εταιρεία συμμετείχε εκτός της ΤΕΧΑΝ; Η Envipco. Στην ιστοσελίδα της ΤΕΧΑΝ μαθαίνουμε ότι η Envipco είναι αμερικανική εταιρεία από το Κονέκτικατ ειδικευμένη στα μηχανήματα αντίστροφης πώλησης (RVMs), δηλαδή μηχανήματα που δίνουν χρήματα ή πόντους όταν επιστρέφεις ανακυκλώσιμα αντικείμενα. Το παράξενο είναι ότι η ΤΕΧΑΝ παρουσιάζει την Envipco ως αποκλειστικό συνεργάτη της στην Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο εταιρείες κινούνται σαν μέρος της ίδιας επιχείρησης, παρότι τυπικά είναι ξεχωριστές.
Η ΕΔΕΛ διαπίστωσε ότι οι όροι των διαγωνισμών είχαν στηθεί έτσι ώστε να μην μπορεί να μπει καμία άλλη εταιρεία που θα μπορούσε να διεκδικήσει το έργο αντί της ΤΕΧΑΝ. Οι αρμόδιοι του ΕΔΣΝΑ ισχυρίστηκαν ότι απέστειλαν προσκλήσεις σε περισσότερες εταιρείες, όμως τελικά υποβλήθηκαν μόνο δύο προσφορές: η μία από την ΤΕΧΑΝ ΑΒΕΕ με ποσό 300.000 ευρώ και η άλλη από την Envipco Hellas Μονοπρόσωπη ΑΕ (θυγατρική της Envipco στην Ελλάδα) με τιμή ελάχιστα υψηλότερη, στις 302.500 ευρώ. Ωστόσο αυτή η φαινομενικά «ανταγωνιστική» διαδικασία δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μια παράσταση, καθώς οι δύο εταιρείες είναι ουσιαστικά στενοί συνεργάτες.
Με απλά λόγια, η ΤΕΧΑΝ χρησιμοποίησε την Envipco, την εταιρεία που εκπροσωπεί, για να φανεί ότι υπάρχει ανταγωνισμός.
Τι ερευνά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία
Το Documento αποκαλύπτει το περιεχόμενο παραγγελίας της Ευρωπαίας εντεταλμένης εισαγγελέα Ελένης Σίσκου προς την Ειδική Γραμματεία Δημοσιονομικών Ελέγχων συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, με την οποία ζητά να απαντηθεί μια σειρά εύλογων ερωτημάτων της στο πλαίσιο της προκαταρτικής εξέτασης που διενεργεί για τα περιβόητα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης». Οπως φαίνεται, η εν λόγω παραγγελία αφορά σκέλος της έρευνας και για συγκεκριμένους ελεγχόμενους φορείς (ΕΔΣΝΑ, ΦΟΔΣΑ, ΕΣΔΑΚ).
Η έμπειρη εισαγγελέας επικαλείται έκθεση οριστικών αποτελεσμάτων έκτακτου ελέγχου που είχε διενεργήσει η υπηρεσία και ζητά να της αποσταλούν συγκεκριμένα έγγραφα που «τυχόν στάλθηκαν κατόπιν των συστάσεων που διατυπώνονται στην έκθεση ελέγχου».
Μεταξύ άλλων, από τα ερωτήματα που τίθενται προκύπτει ότι η Ευρωπαία εντεταλμένη εισαγγελέας θέλει να ελέγξει εάν η εταιρεία Envipco έχει πραγματοποιήσει και θέσει σε εφαρμογή ρυθμίσεις και προσαρμογές, εάν ισχύουν οι προδιαγραφές προκηρύξεων και τα κριτήρια επιλεξιμότητας των προσκλήσεων και των αποφάσεων ένταξης κ.λπ. Ζητά ακόμη και βεβαίωση του ηλεκτρονικού μητρώου αποβλήτων ότι τα υλικά που προέκυψαν από τα πολυκέντρα ανακύκλωσης δηλώθηκαν υπέρ των δήμων από τους οποίους αυτά είχαν συλλεχθεί. Οπως μάλιστα επισημαίνεται στις συστάσεις της έκθεσης που επικαλείται η εισαγγελέας στην εν λόγω βεβαίωση, πρέπει να υπάρχει ανάλυση ανά δήμο, κατηγορία υλικών, ποσότητα καθώς και ποσότητες των κατηγοριών αποβλήτων ΕΚΑ, ιδίως πλαστική σακούλα και μεταλλική συσκευασία.
Αμαρτίαν… ουκ είδον
Παρά τα προφανή αμφιλεγόμενα χαρακτηριστικά των έργων της TEXAN, τα περιβόητα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης» εξακολουθούν να προωθούνται με ιδιαίτερη ζέση. Η συγκεκριμένη –και, όπως όλα δείχνουν, υπερκοστολογημένη– επένδυση συνοδεύεται από μια εκτεταμένη εκστρατεία δημόσιων σχέσεων, στην οποία εμφανίζονται επανειλημμένα πρόσωπα όπως ο Τ. Θεοδωρικάκος και ο Αμερικανός πρεσβευτής Τζ. Πάιατ.
Κυριάκος Μητσοτάκης και Τζέφρι Πάιατ (δεύτερο από δεξι) στα εγκαίνια της Μονάδας Παραγωγής Μηχανημάτων Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης, στις 5 Δεκεμβρίου 2019, ενώ πίσω τους διακρίνεται ο Τάκης Θεοδωρικάκος.
Μια υπερπροβολή που εντοπίζεται και σε διάφορα ΜΜΕ. Για παράδειγμα ειδικά τα «Παραπολιτικά» όχι μόνο προβάλλουν σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση τις δράσεις της TEXAN, αλλά συμμετέχουν σε κοινές πρωτοβουλίες με την εταιρεία, ενισχύοντας περαιτέρω το δίκτυο προώθησης του έργου. Χαρακτηριστικά:Στις 3/7/2025 η εκδήλωση της TEXAN για την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Πλαστικής Σακούλας μεταδόθηκε ζωντανά από τα Παραπολιτικά 90,1 FM.
Στις 27/7/2023 η ΤΕΧΑΝ και τα Παραπολιτικά 90,1 έκαναν εκδήλωση για την ανακύκλωση με αφορμή την τοποθέτηση ακόμη ενός νέου πολυκέντρου ανταποδοτικής ανακύκλωσης.
Στις 19/7/2023 η TEXAN και τα Παραπολιτικά 90,1 έκαναν ακόμη μία εκδήλωση ευαισθητοποίησης υπέρ της ανακύκλωσης.
Πρόκειται για εκδηλώσεις οι οποίες παρουσιάστηκαν από το σάιτ της εφημερίδας.
Με απανωτά δημοσιεύματα τα «Παραπολιτικά» όχι μόνο προβάλλουν τις δράσεις της TEXAN, αλλά συμμετέχουν σε κοινές πρωτοβουλίες με την εταιρεία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου