Σήμερα, και εν μέσω της οικονομικής κρίσης, ένα βασικό ερώτημα τίθεται στο τραπέζι: Πως θα μπορέσει η Ευρώπη να εξασφαλίσει την ειρήνη και την ευμάρεια των πολιτών της, μέσα στο νέο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης;
Χρειάζεται ένα δεύτερο θαύμα. Μπορεί η Ευρώπη των γραφειοκρατών να γίνει η Ευρώπη των πολιτών;
Μια φορά και έναν καιρό, μετά το κούρεμα του ελληνικού χρέους, όλοι ανακουφίστηκαν και ανάσαναν με ικανοποίηση. Τότε είναι που ο Έλληνας πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου ανακοίνωσε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Και ξαφνικά ήρθε στο φως η ανεστραμμένη πραγματικότητα. Στην δημοκρατική Ευρώπη, αυτός που πάει να την ασκήσει, καθίσταται απειλή για την… Ευρώπη.
Ο Παπανδρέου αναγκάστηκε να ανακαλέσει. Όμως το ερώτημα παραμένει: Μήπως όλα αυτά τα μέτρα που έχουν σκοπό τη διάσωση της ΕΕ, απειλούν με κατάργηση την δημοκρατία; Μήπως η μελλοντική ΕΕ θα είναι μια γερμανική αυτοκρατορία; Μήπως η κρίση γεννήσει ένα τέρας;
Πριν από λίγο μόνο καιρό, όλοι μιλούσαν για τα αρνητικά της πολυφωνίας στην ΕΕ. Σήμερα όμως η ΕΕ έχει ένα μόνο τηλέφωνο, στο οποίο απαντά η Angela Merkel.
Μέχρι χθες όλοι αναρωτιόμασταν αν η Ευρώπη θα πρέπει να εξελιχθεί σε ένα «έθνος», μια συνομοσπονδία, μια ομοσπονδία, μια απλή οικονομική κοινότητα, έναν ανεπίσημο ΟΗΕ, ή κάτι το ιστορικά καινούργιο: μια κοσμοπολίτική Ευρώπη, που βασισμένη στον νόμο θα παίζει απλά τον ρόλο του συντονιστή των εξευρωπαϊσμένων κρατών εθνών;
Όλα αυτά ξεπεράστηκαν. Ακόμη και η ερώτηση του τι Ευρώπη θέλουμε δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι έχουμε επιλογές. Το τρένο έφυγε από τον σταθμό, ειδικά για την Ελλάδα, την Ισπανία, και την Ιταλία.
Μια νέα μορφή ισχύος έχει αρχίσει να σχηματίζεται. Η νέα ισορροπία έχει να κάνει με τις σχέσεις μεταξύ δανειστή και οφειλέτη. Πρόκειται για μια οικονομική (και όχι στρατιωτική) λογική. Τα ιδεολογικά της θεμέλια είναι ο γερμανικός ευρώ-εθνικισμός. Μια εκτεταμένη εκδοχή του εθνικισμού του Deutschmark. Σύμφωνα λοιπόν με τη λογική αυτή, η νέα κυρίαρχη ιδεολογία είναι η γερμανική κουλτούρα της σταθερότητας.
Κάποιοι Γερμανοί θεωρούν πως αυτή η κουλτούρα αρέσει στους λαούς της Ευρώπης. Η Ευρώπη γερμανοποιείται, λένε. Και ποιο θα είναι το τίμημα αυτής της σταθερότητας; Σύμφωνα με την καγκελάριο, η απώλεια της εθνικής κυριαρχίας.
Οι συνέπειες θα είναι η διάσπαση της ΕΕ. Υπάρχει ήδη μια κόντρα μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στην ευρωζώνη, και αυτών που δεν συμμετέχουν. Οι δεύτερες έχουν αποκλειστεί από τη λήψη αποφάσεων που καθορίζουν το μέλλον της ηπείρου. Χάνουν την πολιτική τους φωνή, όπως για παράδειγμα η Βρετανία, που γλιστράει προς την ασημαντότητα.
Παράλληλα υπάρχει και μια διαφαινόμενη κόντρα εντός της ευρωζώνης, μεταξύ των χωρών που χρειάζονται διάσωση και αυτών που τις χρηματοδοτούν. Οι πρώτες δεν μπορούν παρά να υπακούουν στις υπαγορεύσεις των Γερμανών. Η Ιταλία, για παράδειγμα, απειλείται με ένα μέλλον στο οποίο δεν θα παίζει κανέναν ρόλο στη λήψη των αποφάσεων.
Οι βασικοί κανόνες της ευρωπαϊκής δημοκρατίας αναστέλλονται, και ανατρέπονται, και τα εθνικά κοινοβούλια παρακάμπτονται. Η πολυφωνία γίνεται μονοφωνία. Η ισότητα ηγεμονία. Έπαψε ο σεβασμός για τις δημοκρατικές λειτουργίες των κρατών μελών. Ακόμη και η Γαλλία στερείται της άλλοτε δυνατής φωνής της, υποκύπτοντας στο Βερολίνο, και φοβούμενη για την πιστοληπτική της αξιολόγηση.
Το μέλλον που βλέπουμε να σχεδιάζεται θα είναι μια σύγχρονη εκδοχή της Σοβιετικής Ένωσης. Η κεντρικά σχεδιαζόμενη οικονομία δεν θα εφαρμόζει πενταετή προγράμματα παραγωγής, αλλά μείωσης του χρέους. Η ισχύς για αυτό θα βρίσκεται στα χέρια κομισάριων, με την άμεση εξουσιοδότηση της Merkel, ώστε να μπορούν να γκρεμίσουν τα χωριά Ποτέμκιν που θα στήνουν οι χώρες οφειλέτες. Και όλοι γνωρίζουμε το τέλος της ΕΣΣΔ.
Μπορεί να υπάρξει ευκαιρία μέσα στη κρίση; Η ευρωζώνη είναι ήδη δυο ταχυτήτων. Στο μέλλον μόνο αυτή θα αποτελεί την εμπροσθοφυλακή του εξευρωπαϊσμού. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει προϋποθέσεις για ένα νέο ξεκίνημα.
Υπάρχει εδώ και καιρό μια συζήτηση περί «οικονομικής διακυβέρνησης». Πρέπει τώρα να δοκιμαστεί. Αργά ή γρήγορα, θα εφαρμοστούν τα περίφημα ευρωομόλογα. Ήδη, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών μιλάει για φορολόγηση των συναλλαγών, που στα πλαίσια της ΕΕ συναντά την αντίδραση της Βρετανίας.
Η Merkel έχει σήμερα την ευκαιρία να ξεκινήσει την διαδικασία του εξευρωπαϊσμού. Να δημιουργήσει χώρο μέσα στον οποίο τα κράτη μέλη δεν θα αντιμετωπίζονται ως εχθροί ή ως θύματα. Να δημιουργήσει δηλαδή, μια Ευρώπη των πολιτών.
Έτσι, η οποιαδήποτε κουβέντα για περαιτέρω ολοκλήρωση θα αποκτήσει νόημα. Αυτό που θα ολοκληρωθεί θα είναι η δημοκρατία. Οι νόμοι της αγοράς δεν επαρκούν. Για να στερεωθεί η ελευθερία χρειάζεται ένας ακόμη πυλώνας: Η πολιτική αγωγή.
Δεν πρέπει να φοβόμαστε την άμεση δημοκρατία. Γιατί να μην εκλέγεται ο πρόεδρος της Κομισιόν απευθείας από τους πολίτες; Γιατί να μην έχουμε δημοψηφίσματα;
Η δημοκρατική νομιμοποίηση μπορεί να έρθει και μέσα από μια νέα σύμβαση, την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Δημοκρατιών. Αυτό θα ήταν μια αρχή για την επίλυση της σημερινής κρίσης. Μια Ευρώπη των πολιτών.
Μπορεί όμως να γίνει κάτι τέτοιο χωρίς απώλειες για τα εθνικά κοινοβούλια; Η απάντηση θα πρέπει να είναι μια Ευρώπη που δεν θα ακολουθεί το μοντέλο του γερμανικού ευρώ-εθνικισμού, αλλά που θα εξελιχθεί σε μια κοινότητα δημοκρατιών. Το μοίρασμα της κυριαρχίας μετατρέπεται έτσι σε πολλαπλασιαστή ισχύος και δημοκρατίας.
Του Ulrich Beck
The Guardian
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου