Σε πήλινα πόδια ο ενεργειακός κόμβος

  

Ειδικοί κονιορτοποιούν στο Documento το κυβερνητικό αφήγημα και χαρακτηρίζουν «αποικιοκρατικού τύπου» τις συμβάσεις που έχουν συναφθεί, υπογραμμίζοντας την έλλειψη υπηρεσιών ελέγχου.
Δημήτρης Κούλαλης
 

ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ/EUROKINISSI


Η ανακοίνωση για τη μετατροπή της χώρας σε «ενεργειακό κόμβο» συνοδεύτηκε από πανηγυρισμούς στην κυβέρνηση και στον Τύπο. Οι δηλώσεις του υπουργού Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ (15/12) δημιούργησαν την εικόνα ότι η χώρα βγαίνει από την ενεργειακή φτώχεια, αποκτά ασφάλεια (χάρη και στο ΝΑΤΟ) και φτηνότερη θέρμανση. Πυλώνες αυτού του αφηγήματος αποτελούν οι αγωγοί, οι σταθμοί LNG και οι εξορύξεις. Ωστόσο, πίσω από τα κυβερνητικά ταρατατζούμ, που ματαίωσε ο ξεσηκωμός της αγροτιάς, βρίσκεται μια χώρα βαθιά εξαρτημένη χωρίς φτηνή ενέργεια για τον λαό, που εκχωρεί καίριους πόρους όπως το νερό, και απόλυτα εκτεθειμένη στους διεθνείς ανταγωνισμούς.



«Ενεργειακά ελγίνεια» οι εξορύξεις

Το σχέδιο για τις εξορύξεις εστιάζει κυρίως στο Οικόπεδο 2 του Ιονίου, όπου ExxonMobil (60%), Energean (30%) και Hellenig Energy (10%) προχώρησαν σε συνεργασία, με την κυβέρνηση να υποστηρίζει ότι η επένδυση μπορεί να ενισχύσει την παραγωγή και να ανοίξει τον δρόμο σε νέες εξορύξεις. Ενδεικτική θεωρείται η κατάθεση στο Ελεγκτικό Συνέδριο της σύμβασης Chevron – Hellenig Energy (28/11) για οικόπεδα νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου. Για το τελευταίο, στις 10/12/2025 εκδόθηκε η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων (αφορούν τη συνεργασία Chevron – Hellenig Energy) από τη Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Πολιτικής του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ). Μάλιστα στην απόφαση αναφέρεται: «Η ολοκληρωμένη μέριμνα για την πρόληψη, τον περιορισμό και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων στο περιβάλλον θα ανατεθεί σε διακριτή Μονάδα Περιβάλλοντος. Η Μονάδα αυτή θα οργανωθεί και θα λειτουργεί με αποκλειστική ευθύνη του φορέα στον οποίο θα έχει παραχωρηθεί το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων της περιοχής, ενώ θα επιβλέπεται από την Αρχή Σχεδιασμού».


Ειδικοί σημειώνουν στο Documento ότι πρόκειται για αποικιοκρατικού τύπου συμβάσεις, καθώς ο ελεγχόμενος καθίσταται και ελεγκτής. Ταυτόχρονα υπογραμμίζουν την έλλειψη σχετικών τεχνικών υπηρεσιών ελέγχου από την Αρχή Σχεδιασμού. Μάλιστα, η κοινοπραξία έχει κερδίσει στον διεθνή διαγωνισμό και άλλα εγχώρια θαλάσσια «blocks».


Ο Γρηγόρης Στεργιούλης, χημικός μηχανικός και πρώην διευθύνων σύμβουλος των ΕΛΠΕ, αναφέρει στο Documento: «Το Οικόπεδο 2 δεν ήταν προτεραιότητα, καθώς η πιθανότητα ανεύρεσης υδρογονανθράκων είναι μόλις 17%, χαμηλότερη από άλλες περιοχές όπως το πιο ώριμο του Πατραϊκού. Η προώθηση της εξόρυξης λειτουργεί ως στήριξη της κυβέρνησης, ενώ λένε ότι δημιουργεί προηγούμενο για μελλοντικές γεωτρήσεις. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για τα ενεργειακά “ελγίνεια”, δηλαδή μια προσπάθεια προσέγγισης της κυβέρνησης Τραμπ, με ασαφή θεσμικό έλεγχο σε περιβάλλον, ασφάλεια και οικονομικά». Θεωρεί επίσης ότι η συνεργασία με την ExxonMobil μπορεί να αποτελέσει αφετηρία «ευρύτερων διεργασιών για συνεκμετάλλευση στο ευρύτερο Αιγαίο, ιδίως στη νότια Κρήτη». Σε αυτό το πλαίσιο πιθανά εντάσσονται οι δηλώσεις του Τομ Μπάρακ, πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αγκυρα, ο οποίος κάλεσε Ελλάδα και Τουρκία να αξιοποιήσουν από κοινού «τα τεράστια αποθέματα ορυκτών καυσίμων».






Για τον Μιχάλη Χριστοδουλίδη, μηχανολόγο μηχανικό του ΑΠΘ και ενεργειακό επιθεωρητή, η οικονομική ωφέλεια από το –όπως λέει, ιδανικό– Οικόπεδο 2 θα είναι περιορισμένη, καθώς τα δημόσια έσοδα υπολογίζονται σε 3-3,5%, όταν ο νόμος Μανιάτη προβλέπει 25-30%. «Χωρίς να φτάσει η σύμβαση στη Βουλή υπάρχει ο κίνδυνος μιας αποικιοκρατικού τύπου συμφωνίας με ελάχιστο όφελος για το δημόσιο» επισημαίνει.

«Πρωτοπαλικαρισμοί» Μητσοτάκη

Μετά την απαγόρευση των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου, περίπου 16 δισ. κυβικά μέτρα πρέπει να αντικατασταθούν στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Με βάση αυτά, οι ΗΠΑ επιφυλάσσουν στην Ελλάδα τον ρόλο του ενεργειακού βραχίονα, αξιοποιώντας και επεκτείνοντας τις υποδομές. Ετσι, στο πρώτο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου, ΔΕΠΑ Εμπορίας και Naftogaz (Ουκρανία) έδωσαν τα χέρια σε Δήλωση Προθέσεων για την προμήθεια φυσικού αερίου στην αγορά της δεύτερης (Δεκέμβριος 2025 – Μάρτιος 2026). Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Γρ. Στεργιούλης: «Η συνολική γεωπολιτική αλλαγή της σχέσης μας με τις ΗΠΑ δεν δικαιολογεί ούτε τυμπανοκρουσίες ούτε αναβαθμίζει τη χώρα, με τη νέα πολιτική που χαράσσεται να μη συνάδει με την ενεργειακή μετάβαση που περιγράφεται στο Εθνικό Σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα».

Για τον Κωνσταντίνο Λουκόπουλο, αντιστράτηγο ε.α. και αναλυτή στο Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων, πρόκειται περισσότερο για έναν «πρωτοπαλικαρισμό» του Κυριάκου Μητσοτάκη παρά για καθεστώς ασφάλειας. Οπως δηλώνει: «Το να γίνει μια χώρα ενεργειακός κόμβος ή ακόμη και ενεργειακά αυτάρκης δεν σημαίνει ότι διασφαλίζεται απέναντι σε κάθε απειλή». Την ίδια εικόνα περιγράφει στο Documento ο Γιάννης Ντουνιαδάκης, υποναύαρχος ΠΝ ε.α.: «Η μετατροπή της χώρας σε κόμβο των αμερικανικών συμφερόντων ισοδυναμεί με τη μετατροπή της σε κόμβο κινδύνων». Οι σχεδιασμοί για κοινή δύναμη 2.500 στρατιωτών (Ελλάδα – Ισραήλ – Κύπρος) που θα κινείται και σε «επίπεδο θάλασσας για την προστασία των αγωγών και όχι μόνο» εντείνει την ανησυχία («Τα Νέα»).
Εξάρτηση και έλεγχος από τους Αμερικανούς

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB) και η πλωτή μονάδα LNG της Αλεξανδρούπολης (FSRU) αποτελούν βασικούς πυλώνες του σχεδιασμού για ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας σε Ελλάδα και Βαλκάνια (ενώ ετοιμάζονται άλλα τρία FSRU). Το FSRU τροφοδοτεί το ελληνικό σύστημα φυσικού αερίου και το αέριο μπορεί να διοχετευτεί στις γειτονικές αγορές, με προοπτική επέκτασης προς την κεντρική Ευρώπη. Γι’ αυτό αμερικανικές εταιρείες αναζητούν ήδη πελάτες.

Οπως εξηγεί ο Γρ. Στεργιούλης, έως πρόσφατα υπήρχαν τρία σημεία εισόδου φυσικού αερίου: Σιδηρόκαστρο, Κήποι Εβρου και Ρεβυθούσα· πλέον προστέθηκε και το FSRU Αλεξανδρούπολης. Η Ρεβυθούσα και το FSRU παραλαμβάνουν LNG που αεριοποιείται, ενώ οι άλλες δύο πύλες εισάγουν αέριο σε αέρια μορφή. Από τη χώρα διέρχεται και ο TAP προς Ιταλία, μεταφέροντας αέριο από Αζερμπαϊτζάν, Τουρκία και Ρωσία. «Με τη νέα κατάσταση οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι θέλουν να περιορίσουν το ρωσικό αέριο και να το αντικαταστήσουν με αμερικανικό LNG» επισημαίνει ο Γρ. Στεργιούλης. «Ετσι, οι ποσότητες που θα περνούν συνολικά από τη χώρα θα μειωθούν, αφού οι ροές ρωσικού αερίου θα συρρικνωθούν και θα αντικατασταθούν μόνο εν μέρει από αμερικανικές».

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η συμφωνία της Atlantic – See (κοινοπραξία Aktor 60% – ΔΕΠΑ 40%) με τη Venture Global για προμήθεια έως 4 δισ. κυβικών μέτρων LNG ετησίως από το 2030. Το 20ετές deal παρουσιάστηκε ως κρίσιμη συμφωνία. Το Documento έχει αναφερθεί (24/11) στο προβληματικό παρελθόν της Venture Global με τις δικαστικές διαμάχες με BP και Shell για αθέτηση συμβολαίων. Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη ότι ο πρόεδρος της Aktor Αλέξανδρος Εξάρχου ανακοίνωσε ότι αναζητά επιπλέον προμηθευτές αμερικανικού LNG από το 2026, ενισχύοντας την αίσθηση έλλειψης εμπιστοσύνης.
Ποιος πρόκειται να ωφεληθεί;

Οι συμφωνίες αυτές όμως εξασφαλίζουν πραγματικά τη χώρα; Ο Γρ. Στεργιούλης επισημαίνει: «Οι τιμές του υγροποιημένου αερίου είναι δύο έως τρεις φορές υψηλότερες από το αέριο αγωγών, προκαλώντας επιβάρυνση στις χώρες που το χρησιμοποιούν για βιομηχανία, ηλεκτροπαραγωγή και λοιπές εφαρμογές. Τα έσοδα διέλευσης από τον TAP, που φτάνουν έως και 25 εκατ. δολάρια τον χρόνο, με τις μειωμένες ποσότητες δεν αναμένεται να αποφέρουν πλέον κέρδη άνω αυτού του ποσού για την Ελλάδα». Προσθέτει δε ότι η ασφάλεια των LNG πλοίων ενδέχεται να μας επιβαρύνει, πληρώνοντας ιδιωτικές εταιρείες φύλαξης, ενώ παραμένει ανοιχτό το τι θα συμβεί αν η Ρωσία επιστρέψει στις ευρωπαϊκές αγορές μετά την άρση κυρώσεων.

Ο Μιχ. Χριστοδουλίδης λέει: «Αν Ρωσία και ΗΠΑ καταλήξουν σε νέα συμφωνία και αρθούν οι κυρώσεις, οι αγωγοί προς βόρεια και κεντρική Ευρώπη θα ανοίξουν ξανά, ενώ εμείς θα έχουμε δεσμευτεί με 20ετή συμβόλαια LNG και αντίστοιχες ρήτρες». Ακόμη τονίζει ότι «κόμβος» δεν υφίσταται με μία μόνο πηγή και μία πύλη εισόδου. Επιπλέον, υποστηρίζει ότι η νέα ενεργειακή συμφωνία θα ωφελήσει πρωτίστως τις αμερικανικές εταιρείες και τους εφοπλιστές, που θα αναλάβουν τη μεταφορά του LNG, ενώ οι καταναλωτές δεν θα δουν όφελος. Εφόσον σχεδόν το 90% της ενέργειας στη χώρα διαμορφώνεται από το χρηματιστήριο, «οι τιμές καθορίζονται κυρίως από τις διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις, όχι από τις πύλες εισόδου LNG» επισημαίνει.

Επίσης, από την 1η Ιανουαρίου 2026, «με τη σταδιακή αποκοπή του φτηνού ρωσικού αερίου λόγω κυρώσεων, θα λείψουν 15 δισ. κυβικά μέτρα από ανατολική Ευρώπη, Βαλκάνια και Ουκρανία, αντικαθιστάμενα από ακριβότερο αμερικανικό LNG. Η τιμή της θερμικής MWh (σήμερα 30-32 ευρώ) εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 50 ευρώ/MWh, επηρεάζοντας άμεσα και το ρεύμα. Η χώρα κινδυνεύει να γίνει ενεργειακός “μουτζούρης” χωρίς ουσιαστικό αντάλλαγμα». Επιπρόσθετα, για τους αναλυτές η εξάρτηση από το φυσικό αέριο μάς κατατάσσει στις ακριβότερες αγορές ρεύματος, ενώ ερευνάται πιθανή χειραγώγηση τιμών.
Χωρίς ζώνη σε ράλι εξοπλισμών

Το ενεργειακό δόγμα της κυβέρνησης αλλάζει εύκολα (από την απανθρακοποίηση στο LNG από υδραυλική ρηγμάτωση), ενώ η πολιτική ασφάλειας παραμένει φιλοαμερικανική χωρίς εγγυήσεις. Απόδειξη αυτού η τοποθέτηση του Ακίλα Σάλεχ, προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, ο οποίος ερωτηθείς για την επήρεια της Κρήτης απάντησε ότι πρόκειται για θέση της Ελλάδας (με την οποία έγινε η παραχώρηση στη Chevron) και όχι θέση βασισμένη στο διεθνές δίκαιο.

Ο Γ. Ντουνιαδάκης τονίζει στο Documento ότι οι μύθοι περί διεθνούς δικαίου καταρρέουν και οι διεθνείς σχέσεις καθορίζονται από την ισχύ και το κέρδος. Παράλληλα, οι μόνοι που ωφελούνται από το ακριβό αμερικανικό LNG είναι οι εφοπλιστές και άλλα τμήματα του κεφαλαίου, ενώ οι Ελληνες φορολογούμενοι πληρώνουν δισεκατομμύρια για νατοϊκές και άλλες αποστολές, όχι για την άμυνα της χώρας.

Ακόμη, σχετικά με το συμφέρον της Ελλάδας από τη μονομερή καταφυγή στις ΗΠΑ, ο Γ. Ντουνιαδάκης υποστηρίζει ότι η επιλογή του ευρωατλαντικού στρατοπέδου δεν ενισχύει κυριαρχικά δικαιώματα ή λαϊκά συμφέροντα, όπως άλλωστε δείχνουν το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου, η κατοχή στην Κύπρο και οι «επώδυνες “διευθετήσεις” με νατοϊκή σφραγίδα» που προετοιμάζονται.

Για το ίδιο θέμα, ο Κων. Λουκόπουλος φέρνει ως παράδειγμα προς αποφυγή την Ουκρανία που ο ρόλος της ως «transit» κράτος για το ρωσικό πετρέλαιο δεν απέτρεψε τη σύγκρουση. Αρα, για τον ίδιο οι ενεργειακές συμφωνίες δεν υποκαθιστούν την ασφάλεια. Επιπλέον χαρακτηρίζει ακατανόητη την πλήρη εμπλοκή μας με τη Ρωσία. Υποστηρίζει ότι η Ελλάδα όφειλε, ως μέλος ΝΑΤΟ και ΕΕ, να καταδικάσει την εισβολή, όμως αυτό απέχει από την «πλήρη διάρρηξη των σχέσεων».

Επισημαίνει ακόμη τη στρατηγική σχέση Ρωσίας – Τουρκίας, γεγονός που καθιστά ανεξήγητη τη στάση μας απέναντι στη Μόσχα. Τέλος, σχετικά με τα περί προστασίας από τις ΗΠΑ, λόγω της ενέργειας δηλώνει με σαφήνεια ότι η αντιμετώπιση τής εξ Ανατολών απειλής είναι πρωτίστως εθνική υπόθεση.