www.pexels.com/Γράφει ο Άρης Σταυρίδης
Το νόημα της γιορτής του Πάσχα σε όλο το μήκος και το πλάτος του χριστιανικού κόσμου συμπυκνώνεται σε μία πρόταση: Είναι η αναγέννηση της ζωής και η λύτρωση από τον βαρύ ζυγό του θανάτου. Αυτό είναι το μήνυμα που διαπερνά όλα τα πασχαλινά έθιμα που παραμένουν ενεργά στις ζωές μας έως σήμερα.
Φυσικά, τα έθιμα που συνδέονται με το Θείο Πάθος και την Ανάσταση έχουν μακριά ιστορία. Κάποιων οι ρίζες φτάνουν ως τα αρχαία χρόνια και τις παγανιστικές γιορτές, κάποια άλλα ανάγονται στην ιουδαϊκή θρησκεία ή στα χρόνια του Βυζαντίου και των Οθωμανών. Όμως όλα περιστρέφονται γύρω από τον βασικό πυρήνα της αναγέννησης της φύσης και της ζωής, της επιστροφής της Περσεφόνης από τον Άδη που γιορτάζεται με τη νέα βλάστηση και την ανθοφορία.
Τρία είναι τα έθιμα που τηρούνται απαρεγκλίτως αυτές τις ημέρες σε όλη την Ελλάδα: Το βάψιμο των αυγών, το φούρνισμα του τσουρεκιού, της λαμπροκουλούρας όπως ονομάζουν το πασχαλινό τσουρέκι σε πολλά μέρη και η προετοιμασία του οβελία. Και τα τρία έχουν ιδιαίτερη συμβολική σημασία.
Οβελίας: Ο αμνός του θεού
Η ημέρα του Πάσχα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη στο μυαλό των περισσότερων Ελλήνων με την ευφρόσυνη αναμονή δίπλα στη σούβλα. Το έθιμο του σουβλίσματος βέβαια είναι κυρίως στερεοελλαδίτικο -σε άλλες περιοχές της χώρας, όπως η Κρήτη, το αρνί ή το κατσίκι ετοιμάζονταν με διαφορετικούς τρόπους- όμως του σούβλισμα επικράτησε στις περισσότερες περιοχές, αφού ήταν μια καλή αφορμή οι οικογένειες και οι παρέες να περάσουν μαζί την ημέρα του Πάσχα γύρω από τη θράκα και το τραπέζι.
Όπως και να ‘χει, το αρνί ή το κατσίκι, μαζί με τα εντόσθια που γίνονται μαγειρίτσα ή κοκορέτσι, είναι συνώνυμο του Πάσχα, ένα έθιμο που προέρχεται από την εβραϊκή παράδοση.
Σύμφωνα με τος Γραφές, όταν ο Φαραώ αρνήθηκε το αίτημα του Μωυσή και του Ααρών να επιτρέψει στους Ισραηλίτες να φύγουν από την Αίγυπτο, ο Θεός τιμώρησε τους Αιγύπτιους. Αυτή είναι η ιστορία των «10 πληγών του Φαραώ».
Η 10η πληγή ήταν και η πιο δυσβάσταχτη. Άγγελος Κυρίου επισκέφτηκε όλα τα σπίτια των Αιγυπτίων και, αφανίζοντας τα πρωτότοκα παιδιά τους σε μια νύχτα.
Όμως, οι Ισραηλίτες, ειδοποιημένοι, έσφαξαν την προηγουμένη ένα αρνί και με το αίμα του έβαψαν τις πόρτες των σπιτιών τους πριν το φάνε. Έτσι ο Άγγελος αναγνώρισε τα σπίτια τους και δεν τους πείραξε.
Σε ανάμνηση εκείνης της ημέρας αλλά και των όσων προηγήθηκαν, οι Εβραίου γιορτάζουν το Πέσαχ. Το αυστηρά τελετουργικό δείπνο προς τιμήν της Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο περιλαμβάνει άζυμο ψωμί, ψητό κρέας από θυσιασμένο ζώο με πικρά χόρτα και σκληρό βρασμένο αυγό. Το άζυμο ψωμί με τα πικρά χόρτα θεωρούν οι προπομποί της σημερινής μαγειρίτσας.
Στην Ελλάδα συνηθίζονταν σε παλιότερες εποχές το ζώο που θα έσφαζαν το Πάσχα να το ξεχωρίζουν από νωρίς. Το απόκοβαν από το γάλα και είχε μια άλλη αντιμετώπιση από το υπόλοιπα αρνιά του κοπαδιού, αφού συμβόλιζε τον Χριστό που θυσιάστηκε για την σωτηρία των ανθρώπων.
Κόκκινα αυγά: Το αυγό της Παναγίας
Το αυγό, σε κάθε χώρα και θρησκεία, συμβολίζει τη γονιμότητα και την αναγέννηση της φύσης. Το Πάσχα, αποκτά και ένα επιπλέον συμβολισμό. Βάφεται τη Μεγάλη Πέμπτη στο αίμα του Χριστού στον Σταυρό και σπάει αφού ο παπάς θα ψάλει το «Χριστός Ανέστη» όπως έσπασε ο τάφος του Χριστού την Ανάσταση.
Το πρώτο αυγό που βαφόταν την Μεγάλη Πέμπτη είχε ιδιαίτερη σημασία. Το ονόμαζαν Αυγό της Παναγίας και το κρατούσαν στο εικονοστάσι του σπιτιού για έναν χρόνο. Πίστευαν πως κρατάει μακριά το «κακό μάτι» και προστατεύει από τη σοδειά και τα ζωντανά της οικογένειας από τις απρόβλεπτες καταστροφικές καιρικές συνθήκες. Την επόμενη χρονιά το έθαβαν στα χωράφια, για να είναι εύφορα, ή το έβαζαν στο μαντρί των ζώων για να ευλογήσει τη γονιμότητά τους.
Η Μεγάλη Πέμπτη είναι η μέρα που βάφονται τα αυγά καθώς εκείνη την ημέρα ο Χριστός πρόσφερε στους μαθητές τους άρτο και κρασί στον Μυστικό Δείπνο.
Πασχαλινό τσουρέκι ή Λαμπροκουλούρα ή Λαμπρόψωμο
Έχει επικρατήσει να το λέμε τσουρέκι από την τουρκική λέξη τσορέκ που σημαίνει ψωμί φουσκωμένο με μαγιά. Όμως, τα παλιότερα χρόνια στην ύπαιθρο, που οι εκλεπτυσμένες συνταγές των αστικών και των αυτοκρατορικών κουζινών της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης ήταν άγνωστες, οι νοικοκυρές τα έλεγαν Λαμπροκουλούρες ή Λαμπρόψωμα. Προφανώς ανήκουν στην ευρεία κατηγορία των γλυκών ψωμιών που σημαδεύουν όλες τις μεγάλες χριστιανικές γιορτές σε όλη την Ευρώπη και συμβολίζουν τη ζωή, την αφθονία και τη γονιμότητα.
Το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των «ψωμιών» είναι ότι γίνονται από ζύμη που φουσκώνει με τη βοήθεια μαγιάς ή με προζύμι, «ζωντανεύει» δηλαδή και πολλαπλασιάζεται, σε αντίθεση με τα «άζυμα» ψωμιά που δείχνουν πένθος. Τα ψωμιά αυτά περιέχουν βούτυρο και αυγά, εμπλουτίζονται με ξηρούς καρπούς και ζαχαρωμένα φρούτα, «γυαλίζονται» με διάλυμα αυγού ή με ζαχαρόνερο, ό,τι πιο πολύτιμο συστατικό έχει η κουζίνα ενός σπιτιού.
Στην Ελλάδα κάθε περιοχή έχει τα δικά της αγαπημένα σχέδια τσουρεκιών. Σαλίγκαρους, πλεξούδες ή κουλούρες, διακοσμημένα με φιγούρες από ζύμη, μέσα στα οποία φωλιάζει ένα κόκκινο αυγό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου