Γράφει ο Βασίλης Δημ. Χασιώτης
Ι
Μερικές προκαταρκτικές παρατηρήσεις είναι αναγκαίες, προκειμένου να γίνουν πιο κατανοητοί οι όποιοι ισχυρισμοί μας στη συνέχεια του άρθρου.
«Συνωμοσίες» υπάρχουν πολλών ειδών και σε πολλά επίπεδα. Υπάρχουν συνωμοσίες με οικονομικό ενδιαφέρον, με πολιτικό ενδιαφέρον, συνωμοσίες στο επίπεδο των κοινωνικών συναναστροφών ενός ατόμου, στο οικογενειακό επίπεδο, συνωμοσίες στο επίπεδο οργανισμών και επιχειρήσεων, στο επίπεδο του οικονομικού και πολιτικού ανταγωνισμού, στο επίπεδο Κρατών και ανταγωνισμών Κρατών, σε εθνικό, διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο.
Υπάρχει ακόμα διαφορά μεταξύ «συνωμοσίας» και «μυστικότητας», όπως και μεταξύ «διαφορετικής άποψης» και «συνωμοσίας», διότι ενίοτε ακόμα και επιχειρήματα που επιχειρούν να θεμελιώσουν μια διαφορετική άποψη μπορεί να κατηγορηθούν ότι εμπίπτουν στην κατηγορία της «συνωμοσιολογίας». Οι διευκρινίσεις αυτές είναι αναγκαίο να γίνουν, όπως άλλωστε δείχνει και η τρέχουσα εμπειρία μας στην περίοδο του κορωναϊού, όπου κάποιες φορές ακούγονται επικίνδυνες και τερατώδεις απόψεις για όσους «συνωμοσιολογούν» εναντίον της ύπαρξης του ιού η της χρησιμότητας των μέτρων, ιδίως της χρήσης μάσκας. Όμως, είναι άλλο πράγμα κάποιος να αμφισβητεί την ύπαρξη του ιού ή την χρησιμότητα της χρήσης της μάσκας (πράγμα που κι εγώ θεωρώ λανθασμένες αυτές τις απόψεις), και άλλο πράγμα ότι μπορεί κανείς να διωχθεί για τις απόψεις του, αυτές εν προκειμένω, όπως είναι άλλο πράγμα να τις διαδίδει ελεύθερα και άλλο πράγμα να καλεί να μην εφαρμόζεται ο Νόμος. Μα εδώ, για τις ναζιστικές απόψεις τους δεν διώχτηκαν τα μέλη της Χρυσής Αυγής, και θα πω ορθώς, διότι αν αρχίσεις να διώκεις ιδέες, τότε αυτό δεν θα έχει καλή κατάληξη για τη Δημοκρατία, μα διώχτηκαν για πράξεις ποινικά κολάσιμες. Όπως τερατώδης είναι και μια άποψη που ακούστηκε από γιατρό στην Ελβετία και που αναπαράχθηκε κι εδώ στη χώρα μας, (αν και σε πολύ μικρή κλίμακα από ότι διαπίστωσα κάνοντας μια επίσκεψη στο google), σύμφωνα με την οποία οι αρνητές του κορωναϊού να μην μπαίνουν στις ΜΕΘ! Πέραν της άκρως αντιδεοντολογικής, ιατρικώς, αυτής απόψεως, αντιλαμβάνεται κανείς που μπορεί να φτάσει κάποιος με ανάλογα επιχειρήματα. Π.χ., να εισαχθεί κάποιος με σοβαρά συμπτώματα κορωναϊού και να χρήζει νοσηλείας σε ΜΕΘ, αλλά είναι αρνητής του κορωναϊού, πλην όμως, ανελλιπώς ειλικρινής φορολογούμενος πολίτης, επομένως με τα λεφτά του οποίου χτίστηκε το (δημόσιο) νοσοκομείο και πληρώνονται οι γιατροί και το λοιπό προσωπικό, στο οποίο εισήχθη με κορωναϊό, και την ίδια στιγμή να εισαχθεί σε (δημόσιο) νοσοκομείο ένας μη αρνητής του κορωναϊού, πλην όμως περιώνυμος φοροφυγάς, ή πρόκειται για πρόσφυγα ή μετανάστη (και μάλιστα παράνομο) που ουδέν προσέφεραν στο ΕΣΥ, ή, ο πρώτος ανωτέρω εισαχθείς για νοσηλεία πολίτης (ο δηλώνων και πληρώνων τις φορολογικές του υποχρεώσεις) ήταν εναντίον της κατεδάφισης του ΕΣΥ στην περίοδο των Μνημονίων, ο δε έτερος, υπερθεμάτιζε την κατεδάφιση του (δημόσιου) ΕΣΥ, οπότε το ηθικό ζήτημα που τίθεται, σε περίπτωση επιλογής, είναι ποιος απ’ όλους αυτούς δικαιούται περίθαλψης και ποιος όχι, ιδίως σε περίπτωση επιλογής, πέραν του ρατσισμού που μπορεί να καλλιεργηθεί, όπως γίνεται φανερό από τα παραπάνω παραδείγματα; Για να μην επεκταθώ και σε άλλα ανάλογα διλήμματα, που μπορούν εύκολα να βρεθούν και σε άλλους τομείς, όχι μόνο στον τομέα της υγείας, ενώ, τέτοιες αντιλήψεις βρίσκονται ένα βήμα πριν την ποινικοποίηση απόψεων αντίθετων σε κυβερνητικές πολιτικές, που θα χαρακτηρίζονταν -σωστά ή όχι δεν ενδιαφέρει εδώ- ως «ύψιστου» ενδιαφέροντος για το δημόσιο -πόσο μάλλον το εθνικό- συμφέρον, όποιες κι αν είναι αυτές οι απόψεις, στην περίπτωση κυβερνήσεων που δεν τρέφουν και ιδιαίτερη εκτίμηση στους ποικίλους περιορισμούς που μια Δημοκρατία (με σεβασμό στο Δημοκρατικό -Συνταγματικό- Κεκτημένο) επιβάλλει στον τρόπο άσκησης της εξουσίας αλλά και το περιεχόμενο αυτής της εξουσίας. Εξάλλου, στην Ιστορία, δεν είναι λίγες οι φορές όπου κυρίαρχες και διωκόμενες απόψεις, εναλλάχθηκαν για να βρεθούν οι μεν στη θέση των δε, με πολύ πρόσφατα παραδείγματα τις χώρες του πάλαι ποτέ «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» στην Ανατολική Ευρώπη, όπου μάλιστα, υπήρξαν και περιπτώσεις να τεθούν και εκτός νόμου σύμβολα των πρώην κομμουνιστικών καθεστώτων. Ούτε και έλειψαν σε διάφορες χρονικές περιόδους περιπτώσεις δίωξης όχι πράξεων μα ιδεών σε χώρες που θεωρούνται μάλιστα και δημοκρατικά πρότυπα. Αν στην ΕΣΣΔ του Στάλιν, διοργανώνονταν δίκες παρωδίες και μάλιστα για ανθρώπους που τον στήριζαν, στα πλαίσια και μόνο των προσωπικών παθολογικών και αστήρικτων φοβιών του Στάλιν να υποπτεύεται τους πάντες και τα πάντα, εν τούτοις, τέτοιες δίκες και διώξεις, στηριζόμενες σε αντίστοιχες παθολογικές και αστήρικτες φοβίες, μπορούμε να διαπιστώσουμε και στις ΗΠΑ την εποχή εκείνη που αποκλήθηκε «μακαρθισμός». Γενικά, η Ιστορία είναι πληθωρική στη προσφορά παραδειγμάτων, «συνωμοσιών» των πολιτικών εξουσιών που στοχεύουν απευθείας στην «καρδιά» ό,τι σήμερα εννοείται ως «Δυτικό» κεκτημένο και ό,τι στο παρελθόν, οι τότε εξουσίες, με πολύ περισσότερη άνεση είναι αλήθεια, εξύφαιναν παρόμοιες «συνωμοσίες» με βάση τις οποίες δίωκαν ο,τιδήποτε και τον οποιοδήποτε θεωρούσαν ως απειλή τους.
Υπάρχουν ακόμα «συνωμοσίες» αποδεκτές και μη αποδεκτές, όμως, χωρίς αυτό να σημαίνει αναγκαστικά πως το «αποδεκτό» ή μη είναι «αποδεκτό» (ή μη) από τους πάντες. Πολύ πρόχειρα, ας φέρω ένα παράδειγμα από την δική μας Ιστορία : την Φιλική Εταιρεία. Εδώ, δεν έχουμε ένα παράδειγμα «απλής» μυστικότητας, μα ένα παράδειγμα με όλα τα στοιχεία της «συνωμοσίας», η οποία ασφαλώς για εμάς τους Έλληνες και κατανοητή είναι και επιβεβλημένη, όμως, για τους Τούρκους εκείνης της εποχής -και ίσως όχι μόνο εκείνης της εποχής- μα και για άλλες Δυνάμεις, π.χ. την τότε Αυστροουγγαρία, η συνωμοσία αυτή, ευλόγως, δεν ήταν ανεκτή. Ή, άλλο παράδειγμα, η πολύ γνωστή μας «μυστική» διπλωματία, ομοίως, από άλλους μπορεί και από άλλους όχι, να εκλαμβάνεται ως κάτι που κρύβει ή υποθάλπει απειλές για τη Κοινωνία και το Κράτος εν ονόματι του συμφέροντος των οποίων ασκείται, ή που αντίθετα, το εξυπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο. Έτσι, εδώ στη χώρα μας, γνωρίζουμε όλοι πόσα και πόσα έχουν ειπωθεί για την προ λίγων ετών κατ’ ιδίαν συνάντηση του Τούρκου Προέδρου και του Έλληνα πρωθυπουργού (Αλέξη Τσίπρα) κατά την επίσκεψη του τελευταίου στην Τουρκία. Ανάλογα με το πιστεύει ο καθένας, όχι μόνο για τον τόπο με τον οποίο ασκείται η διπλωματία μα και για τα ίδια τα πρόσωπα, τέτοια γεγονότα, μπορούν να κυμανθούν από το επίπεδο του κατανοητού στα πλαίσια των διπλωματικών ενεργειών ή αντιθέτως, να εξικνούνται έως το επίπεδο της «συνωμοσιολογίας».
Στο παρόν άρθρο, το ζήτημα της «συνωμοσίας» που θα μας απασχολήσει (και επομένως και της «συνωμοσιολογίας»), έχει να κάνει αποκλειστικά με αυτή που αναφέρεται σε σχέση με την πολιτική εξουσία σε ένα Κράτος, χωρίς εν τούτοις να παραβλέψουμε να κάνουμε κάποια αναφορά και στις συνωμοσίες που αφορούν την μη πολιτική εξουσία, απλώς για να έχουμε μια πιο σφαιρική εικόνα του φαινομένου αυτού.
Θεμελιώδη παραδοχή εν προκειμένω, αποτελεί η άποψη πως ο βαθμός της αναξιοπιστίας των πολιτικών και πολιτειακών Θεσμών μιας χώρας, και κυρίως ο βαθμός της Διαφθοράς και της (μεγάλης ιδίως) Διαπλοκής πολιτικής και οικονομίας, αποτελεί την τροφό της απόρριψης ή αμφισβήτησης κάθε επιχειρήματος εκ μέρους τους σε ζητήματα «γενικότερου ή ύψιστου ενδιαφέροντος», και στο μέτρο και βαθμό που τα επιχειρήματα αυτά δεν θεωρούνται «ισχυρά» και θεμελιωμένα στη βάση γεγονότων αδιαμφισβήτητης διαφάνειας, πολύ δε περισσότερο, όταν οι ρίζες της αναξιοπιστίας είναι βαθιές και διαχρονικές, τόσο ευκολότερα και τόσο πιο έντονα εμφανίζονται οι «θεωρίες συνωμοσίας». Η «συνωμοσιολογία» δε αυτή, επεκτείνεται και προς κάθε άλλον διαπλεκόμενο παράγοντα με την «αναξιόπιστη» (πολιτική ή πολιτειακή) πηγή, όπως π.χ., τα «συστημικά ΜΜΕ», ή οι όποιοι «τεχνοκράτες» που θέτουν στην υπηρεσία του (αναξιόπιστου πολιτικού) «συστήματος» την όποια «υπηρεσία» ενημέρωσης ή επιστημοσύνης, προκειμένου να προσδώσουν, στην τελευταία αυτή περίπτωση, εκεί όπου απαιτείται και επιστημονικό «άλλοθι». Μάλιστα, αυτές οι τελευταίες αναφορές στα συστημικά ΜΜΕ και τους «συστημικούς» «τεχνοκράτες» (επιστήμονες), έχουν ιδιαίτερη σημασία για έναν λαό, όπως ο δικός μας, που τόσο πολύ ένοιωσε κατά την διάρκεια των Μνημονίων, στη ψυχή του περισσότερο και από το κορμί του ή τη τσέπη του, τον ρόλο τους, στην δια της καταστροφής του «σωτηρία» του.
Είναι μάλλον αναμενόμενη η παρατήρηση, πως ο,τιδήποτε έρχεται σε επαφή με μια απαξία, απαξιώνεται και το ίδιο.
Η γενικευμένη αμφισβήτηση, έχει ως αποτέλεσμα, όσο η Διαφθορά και η Διαπλοκή μένουν «τελικώς» αλώβητες, τόσο περισσότερο να οργιάζει, ευλόγως, η φαντασία και να αναπτύσσονται «θεωρίες», όχι από ένα είδος περιέργειας και τάσης προς πολιτικό ή κοινωνικό «κουτσομπολιό», μα επειδή πρόκειται για ζητήματα, που έχουν μεγάλες επιπτώσεις στη ζωή των πολιτών.
Με λίγα λόγια, αυτό που ισχύει εδώ είναι τούτο. Ο απλός πολίτης, λέει : «Δεν μου αποκαλύπτετε ποιοι εμπλέκονται (στην) και ποιο είναι το περιεχόμενο της Διαφθοράς και της Διαπλοκής, επομένως κι εγώ, έχω κάθε δικαίωμα να φαντάζομαι το ο,τιδήποτε, όσο θα καλύπτεται τούτη η Διαφθορά και η Διαπλοκή». Μια άμεση συνέπεια αυτού του φαινομένου αμοιβαίας δυσπιστίας Εξουσίας και Κοινωνίας, είναι να έχει εφαρμογή το παραμύθι με τον ψεύτη βοσκό, που όταν ήρθε η στιγμή να πει (μια) αλήθεια, και μάλιστα κρίσιμης σημασίας, δεν τον πίστευε κανείς!
Η διαφορά, σ’ αυτό το άρθρο, μεταξύ «συνωμοσίας» και «συνωμοσιολογίας», είναι τούτη : η πρώτη, εκφράζει ένα γεγονός (πραγματικό ή υποτιθέμενο), η δεύτερη εκφράζει τη «θεωρία» που αναπτύσσεται για το γεγονός αυτό, ενώ «συνωμοσιολόγος» είναι ο οπαδός της θεωρίας αυτής.
ΙΙ
Όμως, ας επιστρέψουμε στον τίτλο του άρθρου μας, και στο ρεπορτάζ από το οποίο προέκυψε. Ο τίτλος του ρεπορτάζ «Κορονοϊός – Έρευνα ΑΠΘ για Lockdown: Απήχηση σε 7 στους 10 έχουν οι θεωρίες συνωμοσίας», ασφαλώς δεν μπορούσε παρά να τραβήξει το ενδιαφέρον των αναγνωστών, λόγω επικαιρότητας τουλάχιστον (βλέπε ενδεικτικά εις, (με παραπομπή στην ίδια την μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Affective Disorders») : https://www.ethnos.gr/ellada/133497_koronoios-ereyna-apth-gia-lockdown-apihisi-se-7-stoys-10-ehoyn-oi-theories-synomosias).
Δεν θα μείνω στις λεπτομέρειες, αυτές μπορεί κανείς να τις διαβάσει τόσο στο ρεπορτάζ όσο και στην ίδια την μελέτη, η οποία, ας σημειωθεί στηρίζεται σε ευρήματα του πρώτου lockdown εδώ στη χώρα μας, ενώ επισημαίνεται πως βρίσκεται σε εξέλιξη παρόμοια μελέτη για το δεύτερο lockdown, «με τους ερευνητές να εκτιμούν ότι τα ευρήματα θα κυμανθούν στα ίδια επίπεδα ίσως και λίγο χειρότερα» όπως σημειώνεται, κάνοντας μια μικρή μονάχα αναφορά σε ένα τμήμα του ρεπορτάζ αυτού, που αφορά τη γενική εικόνα -όπως την παρουσιάζει καθηγητής Ψυχιατρικής του ΑΠΘ κ. Κωνσταντίνος Φουντουλάκης . θα περιοριστώ μονάχα σε ένα τμήμα του.
Αναφέρεται λοιπόν, ότι «Ως γενική εικόνα προκύπτει ότι το 1/3 των πολιτών είναι απολύτως πεπεισμένο ότι κάποιες από αυτές τις συνωμοσιολογικές θεωρίες ευσταθούν, το 1/3 τις συζητάει και μόλις το 1/3 τις απορρίπτει χωρίς επιφυλάξεις. Ειδικότερα αυτοί που απορρίπτουν πλήρως την συνωμοσιολογία σε όλο το μήκος και το πλάτος της είναι κάτω από 30% ενώ το υπόλοιπο 70% έχει κάποιου τύπου συνωμοσιολογική άποψη έστω και ασθενή… Το επιχείρημα ότι είναι υπερβολική η θνησιμότητα και ότι το κάνουν επίτηδες οι κυβερνήσεις για να φοβίσουν τον κόσμο και να τον τρομάξουν το ακούει αρκετά θετικά ένα 50% των πολιτών…, ενώ ένα 25%είναι απόλυτα πεπεισμένο γι αυτό. Τουλάχιστον ένα 20% πιστεύει, ακράδαντα, ότι δημιούργησαν οι κυβερνήσεις τον ιό για να προκαλέσουν εσκεμμένα μια οικονομική κρίση. Χαρακτηριστικό, επίσης, είναι ότι πίσω από τις θεωρίες συνωμοσίας οι πολίτες αμφισβητούν την επιστήμη. Για παράδειγμα οι αρνητές μάσκας υποστηρίζουν ότι δεν προστατεύει η μάσκα, εκτιμούν ότι παραβιάζονται τα ατομικά τους δικαιώματα είτε κρύβεται κάποια οργάνωση που επιβάλει τα μέτρα για να ελέγξει τον κόσμο».
Μια γενική τοποθέτηση σε σχέση με το άνω ρεπορτάζ, όπως εγώ την επιχειρώ, αλλά και ως συνέχεια των μέχρι τώρα τοποθετήσεών μας, είναι τούτη : Κυβερνήσεις και (στην προκειμένη περίπτωση) επιστήμη, λοιπόν, υπό αμφισβήτηση. Και σε ό,τι μεν αφορά τις κυβερνήσεις, (και η παρατήρηση αυτή, δεν αφορά μόνο τη χώρα μας), δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός της χαμηλής τους αξιοπιστίας και βεβαίως, πολύ μικρή σχέση έχει τούτη η πραγματικότητα με τον κορωναϊό. Πολύ απλά, πρέπει να καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες, ώστε ό,τι λένε, σχεδόν για το οτιδήποτε, να γίνονται πιστευτοί. Αυτό δεν αποτελεί ένα «ψυχοπαθολογικό» φαινόμενο που έχει προσβάλλει τη συλλογική λογική ή τη συλλογική «ψυχή», αποτελεί την αναμενόμενη αντίδραση εκείνων των κοινωνιών, που είναι πια κουρασμένες αν όχι «απαυδισμένες» από την διαρκή τους απογοήτευση εκ μέρους των πολιτικών τους δυνάμεων και πολιτικών ηγεσιών, κοινωνίες που θεωρούν εαυτές «προδομένες» από τους ίδιους τους «ποιμένες» τους, κοινωνίες που διαπιστώνουν τις τεράστιες αποκλίσεις εκ μέρους των κομμάτων εξουσίας και των ηγεσιών τους, ανάμεσα στο τι τους υπόσχονται προκειμένου να υφαρπάσουν τη ψήφο τους και τι ακολούθως εφαρμόζουν.
Για περισσότερα επί του θέματος, ειδικώς ως προς το άνω ρεπορτάζ, όπως ήδη σημείωσα, παραπέμπω στο ίδιο και στην έρευνα που παρουσιάζεται σ’ αυτό.
ΙΙΙ
Επανερχόμαστε στο γενικότερο ζήτημα των «συνωμοσιών» και των «συνωμοσιολόγων», πέραν των όσων ήδη επισημάναμε για το ζήτημα της «αξιοπιστίας» και «αναξιοπιστίας» (του πολιτικού συστήματος). Θα επιχειρήσουμε μια γενικότερη προσέγγιση του ζητήματος.
Αν δεχτούμε ότι οι αποφάσεις και ενέργειες που αποφασίζονται και που συμβάλλουν στη διαμόρφωση του ιστορικού γίγνεσθαι, δεν συμβαίνουν πάντα στο προσκήνιο και υπό το φως των προβολέων, αλλά και στο παρασκήνιο, μάλιστα δε, οι εξαιρετικά κρίσιμες (και εξαιρετικά ευάριθμες) αποφάσεις που επιδρούν αποφασιστικά στο περιεχόμενο μα στη κατεύθυνση του ιστορικού γίγνεσθαι, εθνικού, διεθνούς και παγκόσμιου, κατά κανόνα λαμβάνονται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, τότε, μπορούμε να ισχυριστούμε, πως η μυστικότητα και οι «συνωμοσίες», αποτελούν όχι ένα σπάνιο φαινόμενο, μα ένα καθημερινό φαινόμενο.
Οι «θεωρίες συνωμοσίας», είναι πανταχού παρούσες και στην καθημερινή μας ζωή, και στην ίδια την Ιστορία. Λίγο πολύ, σχεδόν όλοι μας μπορεί να βρεθήκαμε είτε ως παρατηρητές σε μια «συνωμοσιολογική κατάσταση», είτε και να μετείχαμε ενεργά σε μια τέτοια κατάσταση, ανεξάρτητα υπό ποια ιδιότητα.
Μερικές ενδεικτικές αναφορές θα μπορούσαν να γίνουν σε ό,τι ακολουθεί, ώστε να καταδειχθεί η ύπαρξη «συνωμοτικών καταστάσεων», τόσο σε «στενά» περιβάλλοντα (π.χ., οικογενειακό, επαγγελματικό, κ.λπ.), όσο και σε «ευρύτερα» περιβάλλοντα (πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, τοπικές κοινωνίες, η κοινωνία εν τω συνόλω της, ο λαός, το Κράτος, κ.λπ).
ΙV
Σε ό,τι αφορά την καθημερινότητά μας, «συνωμοσίες» ανάμεσα σε φίλους, ανάμεσα σε μέλη οικογένειας, ίσως να μην μας είναι εντελώς άγνωστες καταστάσεις. Σε μια φιλική παρέα, ίσως κάποιο μέλος της, για κάποιον λόγο να εκτίθεται σε δυσμενή κριτική από τα υπόλοιπα μέλη (τους άλλους «φίλους»), εν αγνοία του, ενώ την ίδια στιγμή, να του συμπεριφέρονται εντελώς φυσιολογικά και «φιλικά». Σε μια οικογένεια, ή σε μια οικογενειακή επιχείρηση, ίσως και να μην εντελώς άγνωστη η εικόνα μέλη της οικογένειας όχι απλά να βρίσκονται σε σοβαρή διαμάχη μεταξύ τους, (αυτό βεβαίως δεν συνιστά «συνωμοσία»), μα κυριολεκτικά να συνωμοτεί το ένα μέλος της οικογένειας σε βάρος άλλου μέλους, ακόμα και όλη η οικογένεια σε βάρος ενός μόνο μέλους. Π.χ., οι γονείς και το ένα παιδί τους, το οποίο θεωρούν ότι έχει πετύχει στη ζωή του πολύ λιγότερα από το άλλο τους παιδί (που είναι ευκατάστατο), να «συζητούν» εν αγνοία του άλλου (ευκατάστατου) παιδιού τους, να γράψουν στο πρώτο το μεγαλύτερο μέρος των περιουσιακών τους στοιχείων (για να το «εξασφαλίσουν»), και είτε το αποτέλεσμα αυτών των «κρυφών διαπραγματεύσεων» το ανακοινώνουν κάποια στιγμή και στο άλλο παιδί τους, είτε ακόμα περισσότερο να το πληροφορηθεί όταν θα ανοιχτεί η διαθήκη μετά τον θάνατο των γονέων του, είναι ενδεχόμενο, το «ευκατάστατο» παιδί να εκμανεί από την συνωμοσία σε βάρος του, ακόμα και από μόνο τον λόγο ότι έγινε «πίσω από την πλάτη» του. Άλλο παράδειγμα μπορεί κανείς να εντοπίσει στον εργασιακό ή ευρύτερα τον επαγγελματικό του χώρο, όπου κι εκεί, η κοινή εμπειρία όλων, είτε ως μισθωτών, είτε ως επιχειρηματιών, είναι πως ουδόλως οι «συνωμοσίες» αποτελούν φαινόμενα ανύπαρκτα, ή ως συμβαίνοντα μονάχα ως εξαιρετικές εξαιρέσεις.
V
Βέβαια «συνωμοσίες» ως οι ανωτέρω, λόγω του εξαιρετικά περιορισμένου τους χαρακτήρα αλλά και των συνεπειών τους, δεν απασχολούν παρά όσους εμπλέκονται σ’ αυτές. Πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν εκείνες οι «συνωμοσίες», των οποίων οι συνέπειες αφορούν μεγάλα τμήματα της κοινωνίας, ή και ολόκληρες κοινωνίες ή ακόμα και λαούς ή χώρες.
Είναι αντικειμενικά αδύνατο σε ένα άρθρο, να «κλειστούν» ιστορικά γεγονότα, που να καλύπτουν όλες τις χώρες και όλες τις περιπτώσεις και που μπορούν επαξίως να φέρουν τον τίτλο της «συνωμοσίας» και της «συνωμοσιολογίας». Και είναι ακριβώς αυτή η πραγματικότητα, που με κάνει σ’ αυτό το σημείο να μην επιχειρήσω να παραθέσω «ιστορικά» παραδείγματα σχετικά με το θέμα του άρθρου μας, θεωρώντας πως ένας στοιχειωδώς ενημερωμένος πολίτης, μπορεί να αντλήσει τέτοια από την ίδια την προσωπική του εμπειρία και γνώση, και επίσης, θεωρώντας πως μια παράθεση 5, 10 παραδειγμάτων, θα ξεθώριαζε την πραγματικότητα. Αν είχαμε τη δυνατότητα να επισκεφθούμε τις χώρες της Ασίας, της Αφρικής κα της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής και ρωτάγαμε τους λαούς τους, τα τελευταία 60 χρόνια ας πούμε, τι είναι αυτό που περισσότερο τους έχει αποτυπωθεί στο νου από τις εθνικές τους ιστορίες, το πιο πιθανό θα ήταν να ακούγαμε για το πώς Δυτικές Δυνάμεις («Μεγάλες» ή λιγότερο «Μεγάλες», π.χ., Βέλγιο, Ολλανδία, Πορτογαλία), λεηλατούσαν τη χώρα τους, τους αγώνες που έδωσαν (ασφαλώς με την συνδρομή των αναγκαίων συνωμοτικών προφυλάξεων και δράσεων) να αποτινάξουν την αποικιοκρατία από πάνω τους, τη δράση των ξένων μυστικών υπηρεσιών, (εδώ το «μυστικών» με εξαιρετικά επιβαρυμένο το «συνωμοτικό» εννοιολογικό στοιχείο).
Αν όμως, κάποιος επέμενε και με ρωτούσε, «τουλάχιστον δεν μπορείς να αναφέρεις ένα δύο παραδείγματα από την τρέχουσα ιστορία, όχι υποχρεωτικά της Ελλάδας, που να σου «εντυπώθηκαν» στη μνήμη σου;», κάνοντάς του το χατίρι, θα του έλεγα, πως ναι υπάρχουν περισσότερα από δύο με τρία τέτοια παραδείγματα, όμως θα μείνω σε ένα, διότι η «συνωμοσία» εξελίχθηκε, πράγμα σπάνιο, on camera και μάλιστα από την ηγέτιδα Δύναμη του «ελεύθερου κόσμου», των ΗΠΑ : αναφέρομαι στην εικόνα του πρώην αμερικανού υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ, Κόλιν Πάουελ, να δείχνει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ένα μπουκαλάκι -με άνθρακα- και άλλα «στοιχεία» πάνω στα οποία βασίστηκε όλη η αιτιολόγηση της εισβολής στο Ιράκ, παρά το γεγονός, ότι όχι μόνο ο ίδιος, μα ακόμα και η CIA αλλά και άλλες χώρες σύμμαχοι των ΗΠΑ, με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία, προειδοποιούσαν γι’ αυτό που στις μέρες μας έγινε του συρμού να χαρακτηρίζονται ως «μονταζιέρα». Όμως η απόσταση εκείνων των fake newsπου έχει να κάνει με το αν πρέπει ή όχι να φοράμε μάσκα σε μια ίωση και εκείνων που έχουν να κάνουν με την εισβολή σε μια ξένη χώρα, η απόσταση ως προς την βαρύτητά τους και τη συνέπειά τους, είναι τεράστια. Αρκεί δε κάποιος να σκεφτεί, πόσοι τέτοιοι πόλεμοι ξεκίνησαν στο ρου της Ιστορίας, ώστε να βγάλει ένα πρώτο συμπέρασμα για το αν «συνωμοσίες» σε αυτή τη κλίμακα αποτελούν αρρωστημένες «συνωμοσιολογίες», ή αντίθετα, αποτελούν μια θλιβερή όσο και εγκληματική πραγματικότητα. Και ίσως, αν το πράγμα σταμάταγε αυτού, η συνωμοσία να έμενε σ’ αυτό το ούτως ή άλλως απαράδεκτο επίπεδο, όμως, όσα στη συνέχεια ήρθαν στο φως για τον πόλεμο και την κατάληψη του Ιράκ, (βλέπε ενδεικτικά το αποκαλυπτικό βιβλίο της Ναόμι Κλάϊν : Το δόγμα του σοκ), καθιστούν αυτή τη συνωμοσία, ένα έγκλημα αδιανόητο και για τον πιο αρρωστημένο συνωμοσιολογικό νου να συλλάβει το μέγεθος της αυτής συνωμοσίας, στην οποία εμπλέκονται πολιτικοί, επιχειρηματίες εντός και εκτός κυβέρνησης (ΗΠΑ), ξένες κυβερνήσεις που «έβαλαν πλάτη» σ’ αυτό έγκλημα, κυβερνήσεις δημοκρατικές. Και να μη ξεχνάμε την προειδοποίηση που έκανα παραπάνω, πως τέτοια μεμονωμένα ιστορικά παραδείγματα, ξεθωριάζουν την ιστορική πραγματικότητα που είναι πληθωρική, όπως υπογραμμίσαμε, στο ζήτημα της παροχής παρόμοιων παραδειγμάτων. Ίσως, σε ένα μελλοντικό άρθρο, να ασχοληθώ πολύ πιο διεξοδικά με το ζήτημα αυτό, δηλαδή, τη σχέση εξουσίας και συνωμοσίας στην Ιστορία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου